Як відэлец заваяваў Еўропу: ад Візантыі да нашых сталоў

• 22.09.2025, 12:41

Першыя відэльцы знайшлі ў Старажытным Егіпце і Кітаі.

Сёння відэлец успрымаецца як неад’емная частка сервіроўкі. Але яшчэ некалькі стагоддзяў таму гэты прыбор выклікаў абурэнне і нават асуджэнне, піша The Conversation (пераклад — сайт Charter97.org).

Першыя відэльцы знаходзілі ў Старажытным Егіпце і Кітаі, але яны служылі для прыгатавання ежы. За сталом імі амаль не карысталіся. Візантыйская знаць у X стагоддзі пачала актыўна ўжываць відэлец падчас трапезаў, што дзівіла гасцей з Еўропы.

У 1004 годзе візантыйская прынцэса Марыя Аргірапуліна, выйшаўшы замуж за сына венецыянскага дожа, выклікала скандал, адмовіўшыся есці рукамі і карыстаючыся залатым відэльцам. Тэолаг П'етро Дам'яні асудзіў яе «марнаслаўе», а яе раннюю смерць тлумачыў як «боскае пакаранне».

Да XIV стагоддзя відэлец замацаваўся ў Італіі, чаму спрыяла распаўсюджанне пасты. Паступова ён стаў сімвалам вытанчаных манер. У XVI стагоддзі менавіта праз жанчын-арыстакратак відэлец пранік далей у Еўропу.

Так, італьянка Бона Сфорца, якая стала каралевай Польшчы і вялікай княгіняй Літвы, увяла ў прыдворны побыт новыя кулінарныя звычкі і відэлец. А Кацярына Медычы, выйшаўшы замуж за будучага французскага караля Генрыха II, прывезла ў Францыю вытанчаную італьянскую кухню, сталовае срэбра і гэты скандальны прыбор.

У Англіі ж у XVII стагоддзі відэлец лічыўся прыкметай фанабэрыі. Толькі да XVIII стагоддзя ён стаў сімвалам чысціні і добрых манер. У Германіі з'явіліся спецыялізаваныя відэльцы — для рыбы, хлеба, саленняў.

З XIX стагоддзя масавая вытворчасць зрабіла прыбор даступным для ўсіх. Цяпер пытанне было не «ці патрэбны відэлец», а «як правільна яго трымаць».

Шлях працягласцю ў тысячу гадоў ператварыў відэлец з прадмета насмешак у абавязковы элемент любога стала.