Названа прафесія, якую ніколі не заменіць ШІ

• 16.09.2025, 10:51

Нейрасетка прапускае найважнейшыя дэталі.

Нават у век імклівага развіцця штучнага інтэлекту роля гісторыкаў толькі ўзрастае, лічаць навукоўцы. Прычына ў тым, што ніводзін алгарытм не здольны ўлавіць эмацыйную і маральную глыбіню падзей мінулага. Пра гэта заявіў Ян Бурцлафф, спецыяліст па гісторыі нацысцкай Германіі з Універсітэта Корнэла. Праца апублікаваная ў часопісе Rethinking History (RH).

У сваім даследаванні вучоны прааналізаваў, як ChatGPT пераказвае сведчанні тых, хто перажыў Халакост, запісаныя ў Ла-Пасе, Кракаве і Канэктыкуце ў 1995 годзе.

Высветлілася, што ШІ прапускае найважнейшыя дэталі. Так, у сведчанні сямігадовай Луізы D. пра тое, як яе маці парэзала палец, каб паміраючае дзіця атрымала «хаця б кроплю вільгаці» з кропель крыві, ChatGPT абышоў бокам гэты эпізод.

«Калі штучны інтэлект не здольны перадаць нават такія сцэны — мяжу чалавечых пакут у сучаснай гісторыі, — то ён будзе скажаць і больш «тонкія» сюжэты, — падкрэсліў Бурцлафф. — Гісторыкі патрэбныя, бо яны ўмеюць слухаць і інтэрпрэтаваць. ШІ ўмее толькі агульняць».

Даследчык адзначае, што сістэмы кшталту ChatGPT могуць прапанаваць нечаканы ракурс, але разам з тым імкнуцца «спрасціць» гісторыю, у тым ліку такія трагедыі, як Халакост, якія немагчыма звесці да яснага і лінейнага аповеду.

Ён называе сведчанні ахвяр «лакмусавай паперкай» для ШІ: «Алгарытмы згладжваюць і ўпарадкоўваюць, тады як задача гісторыка — захоўваць этычную вагу».

У артыкуле ён прывёў пяць прынцыпаў для даследчыкаў і выкладчыкаў, якія працуюць з тэмамі траўмы, генацыду і гістарычнай несправядлівасці. Галоўны з іх: гісторыкі павінны гучаць «не як машыны» — абапірацца на ўнікальныя сведчанні, а не на паўтаральныя шаблоны.

«На кану не толькі памяць пра Халакост, але і тое, як усе грамадствы будуць памятаць і інтэрпрэтаваць сваё мінулае ў эпоху алгарытмаў», — заключыў Бурцлафф.