Што развітым краінам рабіць з мігрантамі

• Кенэт Рогаф
• 8.12.2025, 12:48

У сучаснай палітыцы галоўнай лініяй падзелу стала іміграцыя.

Тым часам базавая эканамічная сітуацыя дзіўна простая. Большасць развітых краін хутка старэе, і гэты дэмаграфічны заняпад вядзе да скарачэння працоўнай сілы. Аўтаматызацыя і штучны інтэлект (ШІ) часткова могуць палегчыць праблему, але з іх дапамогай нельга задаволіць хутка растучую патрэбу ў работніках сферы догляду (медыцынскага і за пажылымі), а таксама замяніць педагогаў, сантэхнікаў і бясконцую колькасць іншых людзей, чию працу па-ранейшаму вызначае незаменны чалавечы фактар.

У краінах, што развіваюцца, наадварот, прапанова працоўнай сілы велізарная, а добрых працоўных месцаў, каб яе паглынуць, не хапае. Паводле прагнозаў, толькі ў Афрыцы ў найбліжэйшую чвэрць стагоддзя працаздольнае насельніцтва павялічыцца больш як на 600 млн чалавек. А ў глабальным маштабе гэтая лічба набліжаецца да мільярда.

У выніку хранічнае беспрацоўе сярод моладзі, безумоўна, стане палівам палітычнай нестабільнасці і грамадзянскіх канфліктаў ва многіх краінах з нізкімі даходамі. Гэтыя праблемы пагаршаюцца зменай клімату, якая, як чакаецца, мацней за ўсё ўдарыць па краінах, што развіваюцца, і паскорыць міграцыйныя плыні ў багатыя краіны.

Эканамісты даўно даказваюць, што паслабленне абмежаванняў на міжнародную мабільнасць прыносіць велізарныя выгоды і краінам прызначэння, і краінам паходжання. Але, гледзячы на яростную барацьбу з іміграцыяй, што цяпер ахапіла развітыя краіны, так не скажаш. У Германіі рашэнне Ангелы Меркель прыняць мільён сірыйскіх уцекачоў у 2015 годзе, можа, стала найбольш непапулярнай мерай за 16 гадоў яе знаходжання на пасадзе канцлера, якім бы маральна смелым яно ні здавалася тады. Нязадаволенасць ростам колькасці мігрантаў стала адной з галоўных прычын рашэння Вялікабрытаніі выйсці з Еўрасаюза ў 2016 годзе. А ў Венгрыі прэм’ер-міністр Віктар Орбан пабудаваў свой палітычны брэнд на платформе жорсткай барацьбы з іміграцыяй, стаўшы пуцяводнай зоркай для крайне правых правакаратараў, падобных да Такера Карлсана.

Траекторыя ЗША на працягу апошніх дзесяці гадоў выклікае асаблівую трывогу. Здольнасць гэтай краіны прыцягваць амбіцыйных людзей з усяго свету гістарычна з’яўляецца адной з яе галоўных моцных бакоў, спрыяючы росту эканомікі, інавацыям і бурліваму культурнаму жыццю. У прыватнасці, універсітэты ЗША выконваюць ролю магніта для глабальных талентаў, прыцягваючы здольных студэнтаў, якія прыязджаюць не толькі па якасную (хаця і вельмі дарагую) адукацыю, але і каб будаваць жыццё і кар’еру ў ЗША. Гэты падыход прынёс шчодрую аддачу: амаль палова ўсіх кампаній са спісу Fortune 500 былі заснаваныя імігрантамі або іх дзецьмі.

Аднак цяпер гэты фундамент амерыканскага дынамізму апынуўся пад пагрозай разбурэння. Адміністрацыя прэзідэнта ЗША Дональда Трампа фактычна закрыла мяжу і ўладкавала публічны спектакль з рэйдамі і дэпартацыямі, праводжанымі Іміграцыйнай і мытнай паліцыяй (ICE), нібыта каб пакончыць з так званай палітыкай «адкрытых межаў» былога прэзідэнта Джо Байдэна.

Шакуючыя кадры дэпартацыі венесуэльскіх мігрантаў, абвінавачаных у сувязях з бандамі гангстараў, у сумна вядомы Цэнтр утрымання тэрарыстаў у Сальвадоры (дзе яны, як паведамлялася, падвяргаліся жорсткаму і бесчалавечнаму абыходжанню), магчыма, спрыялі наступнаму зніжэнню колькасці нелегальных перасячэнняў мяжы. Але гэты тэатр жорсткасці астудзіў і легальную іміграцыю, адштурхнуўшы многіх кваліфікаваных і амбіцыйных людзей, якія даўно з’яўляюцца базай для інавацый і эканамічнага росту ў ЗША.

Асабліва разбуральнымі сталі рэпрэсіі адміністрацыі Трампа супраць замежных студэнтаў. У адным шырока вядомым выпадку 19‑гадовую студэнтку Каледжа Бэбсан, якая прыехала ў ЗША з Гандураса ва ўзросце сямі гадоў, выцягнулі з чаргі на дагляд у бостанскім аэрапорце Логан. У выніку яна не паляцела дадому ў Тэхас, як планавалася, а была затрыманая, адпраўленая ў цэнтр ICE, а потым, насуперак пастанове федэральнага суда аб забароне яе высылкі з штата Масачусетс, дэпартаваная ў Гандурас — і разлучаная з бацькамі, якія засталіся ў ЗША.

Так, палітыка часоў Байдэна справакавала ўсплёск нелегальнай іміграцыі, адначасова звузіўшы легальныя шляхі ўезду ў краіну, што прыносяць карысць эканоміцы. У перыяд з 2020 па 2024 год у ЗША прыбыло прыблізна 11 млн імігрантаў, а з улікам вялікай колькасці тых, хто перасёк некантраляваныя ўчасткі паўднёвай мяжы, рэальная лічба можа быць значна вышэйшай. Падыходы Байдэна былі, вядома, рэакцыяй на абмежаванні, уведзеныя Трампам падчас яго першага тэрміну, што паказвае, наколькі моцна іміграцыйная палітыка ЗША кідаецца паміж крайнасцямі, а не ўтварае паслядоўную стратэгію.

Улічваючы глыбокія разыходжанні і адсутнасць функцыянальнасці ў Вашынгтоне, шанцы Кангрэса ўхваліць іміграцыйную рэформу пры падтрымцы абедзвюх партый мізэрна малыя. Падобная дынаміка назіраецца ва многіх развітых краінах свету: Германія, Францыя і Вялікабрытанія з цяжкасцю інтэгруюць куды меншую колькасць імігрантаў, чые культурныя традыцыі прыкметна адрозніваюцца ад традыцый большасці мясцовых ураджэнцаў.

На гэтым пахмурным фоне эканамічныя аргументы на карысць іміграцыі выглядаюць як ніколі пераканаўча. Больш за тое, новае даследаванне паказвае, што негатыўныя наступствы для эканамічнага росту з-за антыіміграцыйнай палітыкі Трампа з часам перавысяць выдаткі, звязаныя з яго мытнымі пошлінамі і іншымі гандлёвымі бар’ерамі. Калі цяперашнія палітычныя тэндэнцыі захаваюцца, разрыў паміж базавай эканомікай і палітычнымі рашэннямі будзе толькі расці, пакінуўшы развітыя краіны зусім непадрыхтаванымі да будучых цяжкасцяў.

Кенэт Рогаф, Project Syndicate