Андрэй Войніч: Калапс лукашызму спыніць немагчыма
- 4.12.2025, 15:43
Чаго баяцца беларускія ўлады?
Украінскае выданне «Аргумент» пагаварыла з каардынатарам грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Андрэем Войнічам пра рэальны стан беларускай прамысловасці, якая працуе на ваенную машыну РФ, і атмасферу на заводах.
— Андрэй, якая цяпер сітуацыя ў беларускай прамысловасці? Ці сапраўды ўсё такое стабільнае, як паведамляюць улады?
— Сітуацыя даўно пераспела. На многіх прадпрыемствах Беларусі назіраецца падзенне заказаў, сур'ёзныя праблемы са збытам і накапленне гатовай прадукцыі на складах. Цэментныя заводы, апрацоўчая прамысловасць — у стане глыбокага крызісу. Такія гіганты, як БМЗ, «Гомсельмаш», МТЗ, «Атлант» — толькі частка спісу праблемных прадпрыемстваў. Нават БелАЗ знаходзіцца ў падобным становішчы.
Але ключавая праблема — няма каму працаваць. Пасля 2020 года краіну пакінула каля мільёна грамадзян. Тыя, хто застаўся, не бачаць сэнсу працаваць за нізкі заробак і ў атмасферы пастаяннага ціску. Кантрактная сістэма фактычна ператварылася ў легалізаванае рабства, якое дае кіраўнікам неабмежаваную ўладу над працоўнікам.
— Якую ролю, на вашу думку, адыгрывае нядаўняе абавязковае анкетаванне працоўнікаў БелАЗа? Навошта гэта робіцца?
— На злодзеі шапка гарыць. Улада дасюль не ачомалася ад пратэстаў 2020–2021 гадоў, калі працоўныя калектывы паказалі, што здольныя да самаарганізацыі. Яны выдатна ведаюць рэальны стан настрояў у краіне: людзі іх ненавідзяць і зусім не падтрымліваюць.
— Наколькі мне вядома, у беларускіх медыцынскіх установах зноў з’явіліся прымусовыя суботнікі і збор сродкаў. Гэта крызісны менеджмент?
— Гэта канвульсіі і банальная адсутнасць грошай. Дзяржава ніколі не адмаўлялася ад ідэі латваць бюджэт бясплатнай працай людзей. Цяпер да гэтага дадалася і нястача кадраў у галінах, куды амаль ніхто не хоча ісці працаваць.
Утрымліваць сістэму выключна на прымусе немагчыма. Чалавека нельга пастаянна трымаць пад ціскам — ён усё роўна будзе шукаць спосаб скінуць тое «сядло», якое яму спрабуюць накінуць.
— Вы часта пішаце пра дэградацыю працоўнай атмасферы. Ці змяніўся стыль кіраўніцтва на дзяржпрадпрыемствах пасля пачатку рэпрэсій?
— Стыль не змяняўся дзесяцігоддзямі. Дзяржаўныя прадпрыемствы — мініяцюрныя копіі ўсёй сістэмы Лукашэнкі: жорсткая вертыкаль, страх, адсутнасць рэальнага менеджменту, прыярытэт лаяльнасці над кампетэнтнасцю.
Пасля 2020 года адбылося не абнаўленне, а далейшае зацягванне гаек. Рэпрэсіі сталі татальнымі, кантроль узмацніўся, а эфектыўнасць кіравання знізілася — старыя кадры звальняюцца, новыя не прыходзяць.
— У выніку: улады пакуль кантралююць сітуацыю ці працэс развалу ўжо незваротны?
— Дэградацыя — сістэмная і бесперапынная. Яна доўжыцца дзесяцігоддзямі, але пасля 2020 года працэс рэзка паскорыўся. Эканоміка знясіленая, кадры з’язджаюць, вытворчасць падае. Сілавы ціск можа адцягнуць калапс лукашызму, але спыніць яго немагчыма.
У краіне ўтварыліся пустоты — працоўныя, кіраўніцкія, тэхналагічныя. Улады баяцца іх больш, чым пратэстаў. І гэта найлепшая прыкмета таго, што сістэма ўжо не проста трашчыць, а рухаецца да глыбокага крызісу.