Уладзімір Фесэнка: За год пазіцыя Трампа змянялася сем разоў
- 31.12.2025, 15:56
Украіна будзе працягваць барацьбу за сваю незалежнасць і ў наступным годзе.
Вядомы ўкраінскі палітолаг, кіраўнік Цэнтра прыкладных палітычных даследаванняў «Пента» Уладзімір Фесэнка у інтэрв'ю сайту Charter97.org распавёў, якім 2025 год быў для Украіны:
— Год быў складаным, даволі праблемным. Перш за ўсё — з-за пачатку прэзідэнцтва Дональда Трампа. Нашы партнёрскія адносіны са Злучанымі Штатамі падвергліся істотным зменам. Адзін з галоўных выклікаў, які ўзнік для Украіны ў 2025 годзе, — гэта спыненне фінансавай і ваеннай дапамогі ЗША.
Гэта, вядома, істотна паўплывала на магчымасці Украіны, на патэнцыял супраціву расійскай агрэсіі. Аднак нам удалося захаваць партнёрскія адносіны з еўрапейскімі краінамі, і большасць з іх нават аб’ядналася ў «Кааліцыю ахвотных» для падтрымкі Украіны. І еўрапейцы нам дапамагаюць і ў закупе амерыканскай зброі, і фінансава.
— Якія галоўныя падзеі адыходзячага года вы б вылучылі?
— Адна з галоўных падзей для Украіны — напрыканцы года Еўрапейскі саюз прыняў рашэнне аб выдзяленні нам льготнага крэдыту на 90 мільярдаў еўра, які будзе дапамагаць вытрымаць расійскую агрэсію ў наступным годзе і нават у 2027-м.
У той жа час трэба адзначыць і станоўчую тэндэнцыю, што Трамп актыўна імкнецца да таго, каб спыніць вайну паміж Расіяй і Украінай. У 2025 годзе пачаліся мірныя перамовы пры пасрэдніцтве ЗША ў рэжыме чалначнай дыпламатыі. Найчасцей гэта не прамыя перамовы паміж Расіяй і Украінай, а перамовы праз Злучаныя Штаты.
Амаль увесь год мы назіралі даволі актыўныя перамовы аб завяршэнні вайны. Была нават спроба прамых перамоваў у Стамбуле, але не надта ўдалая і хутчэй імітацыйная з боку РФ. Тым не менш сам факт мірных перамоваў стварае пэўнае акно магчымасцяў ужо на наступны год.
Да канца года было сфармулявана нямала змястоўных распрацовак па магчымым будучым мірным пагадненні. Але, на жаль, застаецца тая ж праблема, якая была ўвесь год. І яна застаецца і на наступны год — Пуцін не хоча спыняць гэтую вайну. Ён не хоча дамаўляцца на кампрамісных умовах. Яшчэ адна з праблем перамоўнага працэсу — гэта пастаянныя ваганні пазіцый Трампа.
За 10 месяцаў мірных перамоваў пазіцыя Трампа адносна ўмоў завяршэння вайны змянялася 7 разоў. І гэтыя пастаянныя ваганні, гэтыя трампаўскія арэлі, непаслядоўнасць Трампа і яго адміністрацыі ў мірным працэсе, на жаль, не спрыяюць таму, каб вайна як мага хутчэй спынілася. Таму ёсць і пазітыўныя, і негатыўныя тэндэнцыі з боку Трампа. Менавіта прэзідэнт ЗША цяпер з’яўляецца галоўным фактарам перамоўнага працэсу. Думаю, што ён застанецца такім жа фактарам і ў 2026 годзе.
Дадам, што ў адносінах з ЗША ў нас было яшчэ адно важнае здарэнне. Гэта падпісанне рэсурснага пагаднення. Дарэчы, у гісторыі з рэсурсным пагадненнем і ў мірных перамовах я б адзначыў яшчэ адну важную тэндэнцыю ў адносінах паміж ЗША і Украінай. Нам удалося не адразу, але паступова знайсці аптымальную тактыку ўзаемадзеяння з ЗША. Мы неаднаразова на працягу гэтага года і ў перамовах пра рэсурснае пагадненне, і ў мірных перамовах сутыкаліся з тым, што ЗША аказвалі на нас вельмі моцны ціск. Але мы яго вытрымлівалі, не казалі амерыканцам «не». І пачыналі перамовы па канкрэтных пазіцыях, па канкрэтных пунктах.
У выніку ўдавалася выходзіць на кампрамісныя дакументы. Так было з рэсурсным пагадненнем, падпісаным у маі. І перамовы аб завяршэнні вайны таксама паказваюць, што мы можам нейтралізаваць гэты амерыканскі ціск і паступова выходзіць на пэўныя ўзгодненыя кампрамісныя дакументы. Як, напрыклад, цяперашні 20-пунктавы мірны план. Ён яшчэ не цалкам узгоднены, але гэта таксама паказвае, што ўкраінская дыпламатыя ўжо ведае, як працаваць з Трампам і яго адміністрацыяй. Лічу, што гэта таксама важнае дасягненне Украіны.
Таму год у гэтым плане для нас быў складаны, праблемны. Аднак мы стрымліваем расійскае наступленне. Так, Расіі ўдаецца прасоўвацца, але павольна. І пералому ў вайне Расія не дасягнула. А Украіна дэманструе, што мае патэнцыял для стрымлівання расійскага нашэсця. Украіна будзе працягваць барацьбу за сваю незалежнасць і ў наступным годзе.
Адзначу таксама, што 2025 год стаў вельмі знакавым для ўнутранай палітыкі Украіны. Адбыліся вялікія змены менавіта ва ўнутрыпалітычных працэсах.
Сёлета вельмі актуалізавалася тэма антыкарупцыйных расследаванняў і палітычнай барацьбы вакол іх. Часам гэта праяўлялася ў канфліктных формах.
Антыкарупцыйныя органы Украіны — Нацыянальнае антыкарупцыйнае бюро і Спецыялізаваная антыкарупцыйная пракуратура — сёлета правялі цэлы шэраг рэзанансных расследаванняў. У тым ліку супраць людзей з высокім статусам, членаў урада. Частка з іх пайшла ў адстаўку менавіта ў выніку антыкарупцыйных расследаванняў.
Ідзе гаворка як мінімум пра траіх членаў урада. Некаторыя з іх атрымалі паведамленні пра падазрэнне і знаходзяцца пад следствам. Расследаванне закранула і людзей з найбліжэйшага атачэння прэзідэнта Украіны Уладзіміра Зяленскага, што стала для яго вялікім выклікам. У ліпені была спроба абмежаваць паўнамоцтвы антыкарупцыйных органаў. Але гэта выклікала негатыўную рэакцыю грамадства.
Тады Зяленскі прыслухаўся да гэтага праяўлення грамадскай думкі. Скасаваў тыя законапраекты, якія абмяжоўвалі паўнамоцтвы НАБУ і САП. І паўнамоцтвы гэтых органаў былі адноўленыя заканадаўча. Гэта была вельмі важная падзея. Бо яна паказала і актыўнасць, і ўплыў грамадзянскай супольнасці ва Украіне, якая захоўваецца нават ва ўмовах вайны. І што ўкраінская ўлада прыслухоўваецца да грамадскіх патрабаванняў, да грамадскіх пазіцый. Гэта быў знакавы сімвал таго, што ўкраінская дэмакратыя працягвае працаваць, нягледзячы на адсутнасць выбараў. А напрыканцы года было вельмі гучнае, рэзананснае расследаванне — аперацыя «Мідас», якая ў выніку завяршылася адстаўкай міністра энергетыкі і міністра юстыцыі.
Адзначу яшчэ і самае гучнае ўнутрыпалітычнае здарэнне 2025 года — адстаўку напрыканцы лістапада кіраўніка Офіса прэзідэнта Украіны Андрэя Ермака. Ермак пяць гадоў быў кіраўніком Офіса прэзідэнта. Ён быў другім па ўплыве дзяржаўным дзеячам у краіне пасля прэзідэнта Украіны. Гэта падзея вельмі істотна паўплывала на ўкраінскую палітыку, на ўзаемадзеянне і ўзаемаадносіны розных дзяржаўных органаў.
Існаваў рызыка палітычнага крызісу ў сувязі з антыкарупцыйным расследаваннем. Але менавіта адстаўка Ермака зняла гэтую рызыку. Да канца года ўнутрыпалітычная сітуацыя ва Украіне, на мой погляд, істотна стабілізавалася. Хаця цяпер актыўна абмяркоўваецца тэма магчымых выбараў ва Украіне. Менавіта ў 25-м годзе адбыліся самыя істотныя ўнутрыпалітычныя змены.
— Якія спадзяванні ва Украіне адносна наступнага года?
— Мы імкнемся да завяршэння вайны, але на ўмовах, якія будуць больш-менш прыдатнымі для нас. Для нас непрымальнае завяршэнне вайны на ўмовах расійскіх ультыматумаў — аднабаковы вывад украінскіх войскаў з Данбаса і іншыя ўступкі. Як паказваюць апытанні сацыёлагаў, большасць украінцаў адхіляюць такі варыянт.
Тым не менш, я думаю, што ў 2026 годзе Украіна працягне барацьбу за незалежнасць, за свой суверэнітэт. Украіна не збіраецца капітуляваць перад Расіяй і будзе абараняць сваю тэрыторыю.
Як, напрыклад, паказвае контраперацыя пад Купянскам, у ўкраінскіх войскаў ёсць патэнцыял не толькі для абароны, але нават для контрнаступальных дзеянняў. Аднак вельмі шмат што будзе залежаць ад таго, ці ўдасца Узброеным сілам Украіны стабілізаваць лінію фронту.
Гэта будзе ўплываць не толькі на ваенную сітуацыю, але і на далейшы перамоўны працэс. Па ацэнках многіх каментатараў, аналітыкаў і палітыкаў, у 2026 годзе будзе больш шанцаў выйсці на мірныя пагадненні аб завяршэнні вайны ва Украіне. Але ці ўдасца гэтыя шанцы рэалізаваць, залежыць ад ваеннай сітуацыі, ад перамоўнай сітуацыі. Наколькі ЗША будуць актыўна і паслядоўна дзейнічаць у перамоўным працэсе, у тым ліку аказваючы ціск не толькі на Украіну, але і на Расію. Ад гэтага вельмі шмат што будзе залежаць.
Шмат што будзе залежаць ад унутранай сацыяльна-эканамічнай і фінансавай сітуацыі ў Расіі. І тут яшчэ адзін важны фактар — гэта кошт на нафту. І ў цэлым глабальная эканамічная сітуацыя ў свеце. Думаю, што гэта можа ўплываць на перамовы па завяршэнні вайны і на гатоўнасць Пуціна пагадзіцца на тыя ці іншыя кампрамісныя варыянты. Таму галоўнае пытанне вайны і міру для Украіны ў 2026 годзе будзе больш абвастраным. Але застаюцца рызыкі працягнення вайны. Гэта прыкметна па апошніх падзеях. Напрыклад, інфармацыйна-псіхалагічная спецаперацыя Расіі з заявай пра нібыта атаку на рэзідэнцыю Пуціна. Гэта відавочна скіравана на зрыў перамоўнага працэсу. Расія хоча эскалаваць вайну. Зараз гэта вельмі прыкметна.
З іншага боку, думаю, што перамоўны працэс працягнецца. У 2026 годзе будзе не адна, а некалькі спроб выйсці на рэальныя мірныя пагадненні. А вось ці ўдасца гэта зрабіць — як я ўжо сказаў — будзе залежаць ад ваеннай сітуацыі на франтах ва Украіне, сітуацыі ўнутры Расіі і ад перамоўных дзеянняў Злучаных Штатаў.
Што да ўнутранай сітуацыі ва Украіне, то думаю, што ў наступным годзе мы ўбачым працяг антыкарупцыйных расследаванняў. Яны, вядома, будуць уплываць і на ўнутрыпалітычныя працэсы. Гэта будзе выклік для прэзідэнта Зяленскага. Магчыма, будуць новыя кадравыя перастаноўкі. Дарэчы, многія кадравыя пытанні яшчэ не вырашаныя.
Скорэй за ўсё, усё ж такі будзе прызначаны новы кіраўнік Офіса прэзідэнта Украіны. Але так ці інакш унутрыпалітычныя працэсы ва Украіне будуць развівацца вельмі і вельмі супярэчліва — у залежнасці ад таго, як будзе развівацца ваенная і перамоўная сітуацыя.
І выбары, пра якія цяпер шмат гавораць, могуць адбыцца ва Украіне толькі ў тым выпадку, калі будзе дасягнута мірнае пагадненне. Калі яно будзе дасягнута, то вельмі верагодна, што тады пройдуць не толькі выбары, але, магчыма, і ўсёўкраінскі рэферэндум па зацвярджэнні гэтага мірнага пагаднення. А гэта таксама прывядзе да абвастрэння ўнутрыпалітычнай барацьбы ва Украіне.