Забыты ўрок Рэйгана

• Пётр Іздзебскі
• 30.12.2025, 11:48

Гэта быў геніяльны стратэгічны манеўр.

Ужо шмат месяцаў мы назіраем на Захадзе адну і тую ж адчайную схему мыслення. Біржавыя аналітыкі, эканамісты і палітыкі глядзяць на паказчыкі расійскай эканомікі — падзенне рубля, інфляцыю, кошт вайны, санкцыі — і задаюцца пытаннем: «Калі ён нарэшце зломіцца? Калі ён зразумее, што гэта нявыгадна?».

Гэта фундаментальная кагнітыўная памылка. Гэта спроба мераць расійскага дыктатара заходняй меркай рацыянальнасці. Мы забыліся на ключавы ўрок гісторыі, які дазволіў выйграць Халодную вайну.

Вось аналіз механізму, які рухае гэтай машынай разбурэння, заснаваны на больш глыбокім поглядзе на гісторыю, псіхалогію ўлады ў Крамлі і стратэгічную спадчыну Рональда Рэйгана.

1. Урок «Імперыі зла»: Розная логіка, розныя светы

Перш чым зразумець Пуціна, мы павінны зразумець, што насамрэч зрабіў Рональд Рэйган. Калі ў пачатку 80-х ён назваў Савецкі Саюз «Імперыяй зла», многія на Захадзе былі абураныя. Яны лічылі гэта непатрэбнай правакацыяй, псаваннем «дыялогу».

Але Рэйган не займаўся проста рыторыкай. Гэта быў геніяльны стратэгічны манеўр. Ён сфармуляваў фундаментальную ісціну, пра якую сёння забываюць: нельга прымяняць адну логіку да двух розных сістэм каштоўнасцяў.

Рэйган зразумеў, што Саветы (а сёння — пуцінская Расія) дзейнічаюць не ў сферы заходняй рацыянальнасці, дзе імкнуцца да дабрабыту і стабільнасці. Яны дзейнічаюць у ідэалагічнай сферы, дзе мэтай з’яўляецца дамінаванне, а хлусня, гвалт і ахвяраванне ўласнымі грамадзянамі — маральна апраўданыя інструменты. Прызнанне іх «Імперыяй зла» азначала: мы не будзем удаваць, што мы бізнес-партнёры. Мы — ворагі ў экзістэнцыяльнай плоскасці. З імі не таргуюцца за маржу прыбытку, іх стрымліваюць.

2. Траўма распаду і «фантомныя болі»

Рэйган, у цесным супрацоўніцтве з краінамі АПЕК (у прыватнасці, Саудаўскай Аравіяй), перайшоў ад слоў да справы. Рэзкае зніжэнне цэн на нафту выявіла неэфектыўнасць савецкай эканомікі. Імперыя абанкруцілася, бо не мела цвёрдай валюты для закупкі збожжа і тэхналогій.

Для Захаду гэта быў трыумф свабоды. Для Уладзіміра Пуціна, маладога афіцэра КДБ у Дрэздэне, гэта была — як ён сам гэта назваў — «найвялікшая геапалітычная катастрофа XX стагоддзя».

Гэта яго вызначальны момант. Менавіта тады нарадзіліся «фантомныя болі» пасля ампутаванай імперыі, якія мучаць яго ўжо больш за 30 гадоў. Яго кіраванне — гэта не спроба пабудаваць дабрабыт. Гэта дзесяцігоддзямі працяглая помслівая тэрапія, накіраваная на тое, каб адмяніць тое прыніжэнне і даказаць, што Рэйган памыляўся.

3. Пастка заходняй логікі (Паўтарэнне гісторыі)

Тут мы падыходзім да сутнасці сённяшняй праблемы. Захад зноў робіць тую ж памылку, што і да Рэйгана. Ён мяркуе, што кожны лідар дзейнічае паводле алгарытму:

Ці праўда, што расійская эканоміка на мяжы краху

Калі эканамічныя і сацыяльныя выдаткі перавышаюць выгоды ад вайны → трэба імкнуцца да міру.

Гэта дэмакратычная логіка. Але Пуцін дзейнічае паводле логікі «Імперыі зла»:

Ідэалагічная гістарычная місія + Эга Вождзя > Эканоміка + Жыццё грамадзян.

Таму санкцыі, хоць і балючыя, не працуюць як палітычны тармаз. У яго свеце эканоміка не з’яўляецца мэтай; яна толькі рэсурс. ВУП, валютныя рэзервы, жыцці салдат — гэта паліва, якое спальваецца ў топцы гісторыі дзеля рэалізацыі вышэйшай мэты.

4. Нарцысізм і ідэалогія вышэй за ўсё

Мы памыляемся, думаючы, што Пуціным кіруе патрыятызм. Як слушна адзначаюць праніклівыя назіральнікі, мы маем справу з куды больш небяспечным: з каласальным нарцысізмам улады і тым, што можна назваць «гітлераўскім поглядам на жыццё» — перакананнем у ўласнай непаграшальнасці і месіянскай ролі.

У сутыкненні ідэалогіі з эканамічнай логікай у такога дыктатара ідэалогія ЗАЎСЁДЫ перамагае. Прызнанне памылкі (сыход з вайны па эканамічных прычынах) было б для нарцыса іміджавай смерцю. Ён паверыў у ўласную прапаганду пра «гістарычную Русь» і цяпер спрабуе падладзіць рэчаіснасць пад гэтае бачанне любой цаной.

Высновы: Нам патрэбна яснасць Рэйгана

Чакаць, пакуль Расія «абанкруціцца» і з-за гэтага Пуцін «зразумее сваю памылку», — гэта наіўнасць. Ён не спыніцца з-за недахопу грошай. Дыктатуры могуць існаваць у галечы гадамі, кормячы грамадства ідэалогіяй і страхам.

Эканоміка ў гэтай вайне мае іншы сэнс: яна не зменіць рашэнне Пуціна, яна можа толькі — у доўгатэрміновай перспектыве — адабраць у яго фізічныя магчымасці весці вайну (адсутнасць танкаў, ракет).

Мы павінны спыніць праектаваць нашу рацыянальнасць на таго, хто даўно абвясціў ёй вайну. Пара вярнуцца да стратэгічнай яснасці: мы сутыкнуліся з іншай логікай, якую трэба перамагчы, а не «пераканаць».

Пётр Іздзебскі «Фэйсбук»