Покерфэйс Пуціна

• Валерый Пекар
• 29.12.2025, 14:30

Тройчы за час вайны Крэмль выбіраў нявыгадную стратэгію.

На пачатку лютага 2022 года самым верагодным, здавалася, быў сцэнар, што поўнамаштабнай вайны не будзе. Расійскія выгоды ад вялікага ўварвання былі велізарнымі, але рызыкі, што ўсё пойдзе не так, былі яшчэ большыя, а расійскія страты (эканамічныя, геапалітычныя і г.д.) ў выпадку няўдачы — зааблачныя. Самым верагодным здаваўся такі сцэнар: бразгаючы зброяй, Расія вытаргуе ў Украіны пэўныя палітычныя ўступкі і пасля гэтага завершыць «вайсковыя вучэнні». Мовай покера: take the pot — зафіксаваць выйгрыш, мінімізаваць прайгрыш.

На пачатку красавіка 2022 года самым верагодным быў сцэнар, што вайны на знясіленне не будзе. Бліцкрыг кадравай арміі праваліўся, а перавод эканомікі на ваенныя рэйкі, масавая мабілізацыя і ўвогуле вайна ў логіцы маштабнага і працяглага не толькі ваеннага, але і індустрыяльнага, рэсурснага, дэмаграфічнага, псіхалагічнага супрацьстаяння былі занадта рызыкоўнымі. Самым верагодным здаваўся такі сцэнар: Расія пераводзіць вайну ў стадыю замарожанага канфлікту з лініяй баявога сутыкнення, што істотна адрозніваецца на яе карысць ад 2014–2021. Take the pot — зафіксаваць выйгрыш, мінімізаваць прайгрыш.

На пачатку лістапада 2025 года самым верагодным, здавалася, быў сцэнар, што Расія пойдзе на мірныя перамовы. Вайна на знясіленне не прывяла да падзення Украіны, але вычарпала назапашаныя Расіяй рэсурсы папярэдніх перыядаў і падвяла да кропкі інфляцыйнага фінансавання, а гэта білет у адзін канец. Самым верагодным здаваўся такі сцэнар: Расія вытаргуе максімум палітычных уступак у Украіны і Еўропы, скарыстаўшыся прыхільнасцю прэзідэнта Трампа да ідэі хуткага заканчэння вайны на любых умовах, і перайдзе ў рэжым ціску на Украіну ў палітычнай плоскасці (а там магчымасці велізарныя). Take the pot — зафіксаваць выйгрыш, мінімізаваць прайгрыш.

Такое сістэмнае адхіленне азначае, што мы недаацэньваем некалькі параметраў прыняцця рашэнняў у Маскве:

па-першае, разуменне гэтай вайны як экзістэнцыйнай не толькі ва Украіне, але і ў Крамлі;

па-другое, скажоная карціна рэчаіснасці ў аўтарытарнай вертыкалі;

па-трэцяе, іншая логіка прыняцця рашэнняў — турэмна-чэкісцкая, а не рацыянальная.

Тройчы на працягу поўнамаштабнай вайны былі кропкі біфуркацыі, і тройчы Крэмль выбіраў эскалацыю і павышэнне ставак, хоць стратэгічна выгадней было б выбраць фіксацыю выйгрышу і мінімізацыю прайгрышу — але ў яго логіцы гэта азначае прызнанне абмежаванасці сілы, што раўназначна паражэнню.

Такая логіка добра вядомая гульцам у покер. Справа не ў тым, што Крэмль пастаянна памыляецца ў сваіх ацэнках, а ў тым, што ён паслядоўна выбірае стратэгію, не аптымальную з пункту гледжання выйгрышу, але накіраваную на эскалацыю, бо фіксацыя выйгрышу супярэчыць самаідэнтыфікацыі. Рашэнні прымаюцца не зыходзячы з выгаднасці або нявыгаднасці, а паводле прынцыпу «што не супярэчыць нашаму вобразу саміх сябе». Не маючы гарантаванай перамогі, ён гуляе так, нібыта яна ёсць. Такая стратэгія называецца table dominance — не здабыць канкрэтныя выгоды, а запалохаць, зламаць і прымусіць выйсці з гульні ўсіх астатніх.

Справа не ў тым, што Крэмль дрэнна лічыць шанцы — ён проста не кіруецца імі. Ён прынцыпова не можа адмовіцца ад эскалацыі, таму што адмаўленне ад эскалацыі лічыцца паражэннем, нягледзячы на атрыманыя выгоды. Крэмль не ірацыянальны — ён паслядоўны ў сваёй логіцы.

Выснова: Крэмль нельга прымусіць рацыянальна дамовіцца, што б ні рабілі Украіна, Еўропа, Амерыка або Кітай. Яго можна толькі прымусіць прайграць — калі рэсурсы скончацца, ён сыдзе.

Гэта дрэнна, бо вайна працягнецца, што б мы ні рабілі.

Гэта добра, бо стратэгіі Крамля прадказальныя і самаразбуральныя.

Дзве наступствы з гэтай высновы.

Па-першае, мірнай дамовы не будзе. Нават калі Украіна пойдзе на максімальныя ўступкі, Крэмль выставіць дадатковыя ўмовы і будзе даціскаць, а потым зноў і зноў.

Па-другое, вайна ў Еўропе па-за межамі Украіны будзе. Стаючы на чарговай кропцы развілкі, Крэмль выберы не аптымальную стратэгію фіксацыі выйгрышу, а стратэгію эскалацыі, бо не можа дазволіць сабе адмовіцца ад падняцця ставак. У чацвёрты раз спрацуе тая ж логіка.

У гэтай стратэгічнай прасторы нам давядзецца дзейнічаць у наступным годзе.

P.S. Важная заўвага. Тыповай рэакцыяй на гэты аналіз з'яўляецца страх, што стратэгія, заснаваная на няспыннай эскалацыі, у выніку прывядзе да ядзернай вайны. Аднак гэты вывад заснаваны на канцэптуальнай памылцы. Эскалацыя, якую практыкуе Крэмль, не бясконцая. Яна абмежаваная асноўнай мэтай рэжыму: захаваць сваё выжыванне і сваю ролю як ключавога гульца на міжнароднай арэне. Ядзерная вайна была б не пікам эскалацыі, а яе адмаўленнем — не моцным крокам у гульні, а разбурэннем самой гульні.

Крэмль эскалуе, каб застацца за сталом перамоваў, запалохаць іншых і прымусіць да ўступак, а не перавярнуць стол перамоваў цалкам. Таму ядзерная зброя працуе пераважна як інструмент стрымлівання і захавання рэжыму, а не як інструмент перамогі ў вайне. Гэтае адрозненне мае значэнне: прызнанне ўнутраных абмежаванняў логікі эскалацыі Крамля не мінімізуе небяспеку працягнення агрэсіі, але абвяргае фаталістычнае перакананне, што пастаянны ціск непазбежна вядзе да ядзернай катастрофы. Эскалацыя небяспечная менавіта таму, што яна застаецца ў гульні, а не таму, што хоча яе спыніць.

Валерый Пекар, «Фэйсбук»