«Родныя атрымлівалі вестачкі з Польшчы»

• 27.12.2025, 14:45

80-гадовая беларуска расказала пра тое, чаму ўнукі былі далёка на Каляды.

Сцяфанія Янаўна (імя зменена на просьбу гераіні) расказала devby.io пра «ад’езды», якія бачыла на сваім вяку. Яе ўнукі жывуць у Францыі і ЗША.

«Пэўны час іх цягнула сюды, на радзіму, але потым ружовыя акуляры дзяцінства спалі»

— Трое маіх унукаў жывуць за мяжой: адна унучка ў 17 гадоў з’ехала вучыцца ў Лондан, яшчэ двое пакінулі краіну маленькімі — ім было 6 і 8 гадоў. Можна сказаць, што яны выраслі ў Злучаных Штатах, і гэта добра: думаю, ім было лягчэй прыняць новую краіну, чым іх бацькам.

— Так, пэўны час іх цягнула сюды, на радзіму, бо яны бачылі яе скрозь «ружовыя акуляры» дзяцінства, калі ўсё здаецца такім яскравым, а ў памяці ўсплываюць сцэны купання ў Бярэзіне і вячэрнія паседкі каля вогнішча, прагулкі на конях у Ратамцы.

Але цяпер гэта ў мінулым: мае дарослыя ўнукі, ужо студэнты, бачаць усё як ёсць — і ўжо не лічаць, што ў Беларусі ім было б лепш. Яны дасягнулі вышынь у вучобе: найлепшыя ў сваіх класах, у аднаго ёсць персанальная пахвальная грамата ад Абамы, а ў другога — ад Байдэна. І ведаюць, куды ім рухацца далей, а гэта важна.

Як я без іх? Калі шчыра, я ж з імі: сын тэлефануе кожныя выходныя вось ужо 12 гадоў і расказвае пра жыццё ўнукаў. Яны самі — радзей, але гэта нармальна ў іх узросце. Вядома, ніхто з іх не пасвячае мяне ў свае праблемы — мы гаворым пра побыт і нейкія маленькія радасці. Радуюся разам з імі — і не адчуваю сябе пакінутай.

Сучасныя тэхналогіі зайшлі так далёка, што дзякуючы таму ж Viber я магу «прагуляцца» па вуліцы з любым з унукаў. Асабліва часта мы так «гуляем» са старэйшай унучкай — яна жыве ў Парыжы. Зносіны з ёй — мая адрада. Яна тэлефануе два разы на тыдзень і актыўна ўдзельнічае ў маім жыцці: «Бабуля, што там у цябе — не гарыць лямпачка?» — і адразу прысылае да мяне сваю маму замяніць лямпачку.

— Яна мяне апранае — да кожнага свята прыходзяць кур’еры з кучай адзення. Цяпер апантаная ідэяй купіць мне пухавік. А мне ў мае 80+ гэта ўжо не трэба — я ж не збіраюся жыць вечна. І я кажу ёй, што гэта лішняя трата грошай, бо я і так «упакавана». Я ўжо ў тым узросце, калі рэчы, наадварот, даношваюць і раздаюць, а не купляюць.

«Першы вялікі ад’езд — адразу пасля вайны. Родныя атрымлівалі вестачкі з Польшчы»

— Людзі з’язджаюць у пошуках лепшага жыцця — гэта нармальна.

Я сама ў свой час з’ехала вучыцца ў Гродна, а потым — у Мінск. А мама засталася, але яна была рада за мяне, бо я ўвасабляла сваю мару ў жыццё. Каб патэлефанаваць маме, я ездзіла на Кастрычніцкую плошчу — у будынку, які цяпер займае «Белтэлекам», быў перагаворны пункт. А яшчэ мы бясконца ездзілі да мамы на машыне (ў тым ліку з маленькімі дзецьмі), кожныя два-тры месяцы — 280 км у адзін бок.

Пасёлак, дзе я нарадзілася, — на памежжы з Польшчай. За тры гады да майго нараджэння гэта ўвогуле была польская тэрыторыя. У нас часта хто-небудзь з’язджаў у пошуках лепшага жыцця.

Падчас вайны мае родныя прытулілі чалавека. Нямцы аб’явілі яго ў вышук за ўдзел у супраціве — і неяк выйшлі на ягоны след. Ён уцякаў і забег у наш дом. Мама схавала яго ў печ, прыкрыла заслонкай, а на пліту хутка паставіла патэльню — і пачала смажыць яечню. Двое немцаў з паліцаям зайшлі да нас, бачаць: у доме нікога чужога, на пліце яечня шкварчыць. Праверылі па кутах, пасядзелі крыху — і сышлі. Той чалавек адразу ўцёк у лес, а потым яго вывезлі — казалі, што ў труне. Дык вось, потым у пасёлак перадалі вестачку, маўляў, з ім усё добра, ужо ў Польшчы — відавочна, нейкая сувязь і тады была.

Першы вялікі ад’езд — адразу пасля вайны. Жонкі і родныя тых, хто так і не вярнуўся, атрымлівалі вестачкі, маўляў, я застаўся ў Польшчы, — і ехалі да іх. Потым быў другі ад’езд і трэці — з’язджала пераважна моладзь.

Тэлефонаў ні ў каго не было, але сувязь падтрымлівалі лістамі. А яшчэ ездзілі. Мой тата моцна хварэў, і суседзі ды знаёмыя прывозілі яму лекі з Польшчы.

На Каляды нам прыходзілі канверты з аблаткамі (рытуальныя хлебцы ў католікаў). Ёсць такое павер’е: калі падзяліць аблатку з членамі сваёй сям’і, ваша сувязь не перапыніцца і ў наступным годзе. І тыя, хто з’ехаў, куплялі аблатку, адламвалі кавалачак — і слалі з лістом родным сюды.

Зараз у пасёлку, дзе я вырасла, амаль нікога не засталося. Я была там гадоў пяць таму — ён такі пакінуты, столькі пустых дамоў.

Нават зносін з ім ужо няма. Я сама апошні раз прыбыла раніцай — каб перасесці з цягніка на аўтобус. А аказалася, аўтобусы туды ўжо не ходзяць, як раней.

Ну не ехаць жа мне дадому, так і не наведаўшы магілы бацькоў. Убачыла таксі — падышла і папрасіла вадзіцеля адвезці. Ён сказаў: «Гэта вельмі дорага — 50 рублёў. Калі вы ненадоўга туды, пачакайце хвілін 20, у мяне скончыцца змена, я перасяду на сваю машыну — і адвязу вас за паўцаны». Я падумала: «Божа, які ж цудоўны чалавек!»

І вось мы прыехалі, я занесла кветкі на могілкі (магіла бацькоў дагледжаная — за ёй даглядае мой стрыечны брат, ён жыве ў Брэсце). Потым з’ездзілі паглядзець на мой бацькоўскі дом. Я зазірнула на пяць хвілін да суседкі — даведацца, хто яшчэ жывы, хто ўжо памёр. Нікога вакол не засталося: усе, хто мог, з’ехалі.

«Перад відэазванком абавязкова прыводжу сябе ў парадак — а як інакш?»

— Што я думаю пра ад’езд з краіны ў апошнія гады — што вось такое ў нас жыццё.

Я сачу за падзеямі, але больш у інтэрнэце, чым па тэлевізары. А ўвогуле ў мяне іншыя інтарэсы. Раніцай я раблю зарадку (нядаўна дачка падарыла мне гімнастычную стужку, а яшчэ ў мяне ёсць велатрэнажор), потым снедаю і гуляю. Я шмат хаджу, дзесьці прачытала, што з узростам нельга пераставаць рухацца, рух — гэта жыццё.

У мяне вельмі прыемная дарога: частка шляху засаджана блакітнымі ялінамі — гэта так прыгожа, потым ідуць ліпы, яны пахнуць нават цяпер, хоць і абляцелі. Далей дарога ідзе ўздоўж возера, я падыходжу і жартую, што прыйшла правесці інвентарызацыю — пералічыць качак.

Да вады спускаюцца вярбы, і я любуюся імі. Назіраю, як гуляюць дзеці. А назад вяртаюся міма дома, дзе раней жылі мае ўнукі, і міма пясочніцы, дзе яны гулялі, — мне прыемна.

Цяпер я хаджу з палачкамі для скандынаўскай хады. У маім раёне, здаецца, так мала хто ходзіць, але варта мне дзесьці прыслоніць свае палачкі і адыйсці, як яны тут жа «набываюць ногі». Цяпер нават у краме начапляю іх сабе на рукі, каб не страціць.

Пасля прагулкі гляджу відэа на YouTube — часцей дакументальныя. Мая старэйшая унучка падпісала мяне на кучу англамоўных каналаў — хоча, каб я вывучыла англійскую мову.

Ну, мабыць, я магла б, але стымулу няма — усё адно я нікуды не паеду.

Яшчэ я камунікую. У мяне ў тэлефоне стаяць разнастайныя мэсэнджары — і WhatsApp, і Viber, і Telegram, ёсць Instagram — і там усе знаёмыя. А вось маёй лепшай інстытутскай сяброўкі там няма. Яна прынцыпова карыстаецца кнопкавым тэлефонам, таму, калі мне трэба даслаць ёй відэа, я шлю яго яе дачцэ — а яна паказвае маме.

Дзеці, калі мы званімся, не заўсёды ўключаюць відэа, але напрыканцы размовы я прашу: «Дай я на цябе пагляджу!» Так, я разумею, што яны могуць быць «не ў форме». Я і сама не ўключаю відэа, калі мне тэлефануюць — а я, дапусцім, ужо ў ложку. Але, калі я ведаю пра званок загадзя, абавязкова прыводжу сябе ў парадак — а як інакш?