«Гэта гістарычны крок Германіі»
- 22.12.2025, 11:35
Кіраўніца прадстаўніцтва «Фонду Наўмана» распавяла, ці гатовы Берлін браць на сябе адказнасць у рэгіёне.
Як змянілася дапамога Германіі Украіне? Ці гатовы Берлін стаць вядучай сілай у Еўропе? Ці можа вольная Беларусь разлічваць на дапамогу Германіі?
Пра гэта ў інтэрв'ю сайту Charter97.org распавяла кіраўніца прадстаўніцтва «Фонду Фрыдрыха Наўмана за Свабоду» ва Украіне і Беларусі Ганна Краўчанка.
— Германія стала адной з галоўных рухаючых сіл у падтрымцы Украіны. Як за гады вайны змянілася пазіцыя Берліна? Як яна трансфармавалася?
— Пазіцыя Германіі перажыла фундаментальную трансфармацыю. На пачатку паўнамаштабнай вайны, пад уплывам гістарычных абмежаванняў, энергетычнай залежнасці ад Расіі і арыентацыі на дыпламатычнае ўрэгуляванне, Берлін дзейнічаў асцярожна, нягледзячы на абвешчаную тагачасным канцлерам Алафам Шольцам «змену эпох» (Zeitenwende). Сумным сімвалам гэтага падыходу стала пастаўка 5000 шлемаў ва Украіну як першапачатковай ваеннай дапамогі, што падпсавала рэпутацыю Германіі на міжнароднай арэне, асабліва ва Украіне. Аднак з часам Германія перайшла ад логікі «стрымлівання эскалацыі» да логікі стратэгічнай адказнасці.
Гэта асабліва яскрава выявілася на сустрэчы па Украіне ў Берліне 14–15 снежня. Германія выступіла не проста як удзельніца і прымаючы бок, а як адзін з палітычных і арганізацыйных цэнтраў еўрапейскай падтрымкі Украіны. Асноўныя вынікі сустрэчы, асабліва прапанова аб накіраванні еўрапейскага міратворчага кантынгенту ва Украіну, дэманструюць, што падтрымка Украіны — не часовая мера, а элемент еўрапейскай бяспекі. Улічваючы гістарычна ўкаранёны ў Германіі пацыфізм, прапанова аб накіраванні кантынгенту ва Украіну — даволі сур'ёзны крок з боку канцлера Мерца.
За апошнія чатыры гады Германія эвалюцыянавала ад «партнёра, які сумняваецца» да краіны, што ўсведамляе, што без яе актыўнай ролі еўрапейская палітыка ў дачыненні да Украіны проста не працуе. На дадзены момант Берлін — наймацнейшы саюзнік Кіева і асноўная крыніца ваеннай і фінансавай дапамогі для Украіны.
— ЗША ўсё больш скарачаюць сваю прысутнасць на еўрапейскім кантыненце, сыходзячы ў ізаляцыянізм. Еўропе давядзецца быць больш актыўнай. Ці гатовая Германія, вядучая краіна ЕС, да больш рашучай ролі?
— Палітычна — думаю, так; інстытуцыйна і ў плане прыняцця гэтай ролі грамадствам — яшчэ не цалкам. У Берліне ўсё больш выразна разумеюць, што колішняя мадэль, калі ЗША гарантавалі бяспеку Еўропы, больш не з'яўляецца надзейнай. Гэтае ўсведамленне стала асабліва вострым на фоне нявызначанасці амерыканскай унутранай палітыкі. Прамова Джэя Дзі Вэнса на Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы ў лютым 2025 года прывяла Германію, ды і Еўропу, у ступар. Наступныя крокі адміністрацыі Трампа хутчэй узварушылі еўрапейскіх лідараў.
Прыйшло ўсведамленне, што спадзявацца на падтрымку ЗША ў выпадку далейшай ваеннай эскалацыі на еўрапейскім кантыненце — рызыкоўная справа, і пара браць адказнасць у свае рукі.
Берлінская сустрэча па Украіне паказала: Германія гатовая браць на сябе каардынуючую ролю, але імкнецца рабіць гэта ў шматбаковым фармаце — праз ЕС, НАТА і «кааліцыю ахвотных». Германія пазбягае вобразу аднаасобнага лідара, аддаючы перавагу ролі мадэратара еўрапейскага кансенсусу. Кажучы пра кансенсус — яго, як такога, у Еўропе таксама няма. Што прадэманстраваў саміт ЕС 18 снежня, на якім лідары ЕС ледзь-ледзь змаглі дамовіцца пра далейшае фінансаванне Украіны праз выкарыстанне замарожаных расійскіх актываў.
— У гэтым годзе Германія разгарнула ў Літве пастаянную брыгаду Бундэсвера. У нямецкім войску пачаліся сур'ёзныя рэформы, а вайсковы канцэрн Rheinmetall стаў галоўным гульцом на рынку ўзбраенняў. Германія становіцца вядучай ваеннай сілай Еўропы?
— Германія рухаецца ў гэтым кірунку, але пакуль не стала вядучай ваеннай сілай Еўропы ў поўным сэнсе слова. Разгортванне пастаяннай брыгады ў Літве — гістарычны крок: упершыню з часоў Халоднай вайны Германія размяшчае буйное пастаяннае злучэнне на ўсходнім флангу НАТА. Гэта не сімвал, а стратэгічнае абавязацельства.
Рэформы Бундэсвера, рост абароннага бюджэту і ўмацаванне абароннай прамысловасці, у тым ліку мільярдныя заказы ў Rheinmetall, указваюць на доўгатэрміновы паварот. Аднак Германія ўсё яшчэ сутыкаецца з праблемамі: бюракратыя, нястача асабовага складу, павольныя закупачныя працэдуры.
Пачатак пакладзены, але працэс рэфармавання Бундэсвера, уключна з пытаннем воінскага прызыву (агульны воінскі абавязак быў прыпынены ў 2011 годзе), зойме шмат часу, якога ў Германіі, магчыма, ужо не будзе.
— Адміністрацыя Дональда Трампа пайшла на дыялог з рэжымам Аляксандра Лукашэнкі. Узамен на вызваленне палітвязняў Вашынгтон паступова здымае санкцыі. Ці будзе змяняцца пазіцыя Берліна ў дачыненні да беларускага рэжыму?
— Пазіцыя Германіі наўрад ці зменіцца прынцыпова. Берлін традыцыйна прытрымліваецца больш каштоўнаснага і інстытуцыйнага падыходу, чым Вашынгтон. Нават калі ЗША ідуць на тактычныя здзелкі, Германія будзе арыентавацца на пазіцыю ЕС у цэлым.
Для Берліна ключавымі застаюцца тры крытэрыі: спыненне рэпрэсій, рэальнае вызваленне ўсіх палітвязняў і спыненне саўдзелу Беларусі ў расійскай агрэсіі супраць Украіны. Хутчэй за ўсё, Германія будзе падтрымліваць абмежаваныя гуманітарныя кантакты, не прызнаючы палітычнай легітымнасці рэжыму.
— Якую вы бачыце ролю Германіі ў падтрымцы дэмакратычных змен у Беларусі, калі з'явіцца такая магчымасць?
— Германія можа адыграць адну з ключавых роляў як гарант устойлівасці дэмакратычнага пераходу. Гэта ўключае падтрымку незалежных медыя і грамадзянскай супольнасці, экспертную дапамогу ў рэформах, аднаўленне мясцовага самакіравання і інтэграцыю дэмакратычнай Беларусі ў еўрапейскія структуры.
Вопыт працы Германіі з Цэнтральнай і Усходняй Еўропай, а таксама з Украінай, робіць яе асабліва каштоўным партнёрам. Важна, што Берлін мысліць не ў логіцы хуткай змены ўлады, а ў логіцы доўгатэрміновага інстытуцыйнага будаўніцтва.
Калі акно магчымасцяў адкрыецца, Германія, верагодна, стане адным з галоўных адвакатаў дэмакратычнай Беларусі ў ЕС — гэтак жа, як сёння яна з'яўляецца адным з ключавых абаронцаў Украіны.