Навукоўцы даведаліся, ад чаго залежыць розум

• 21.12.2025, 20:55

Як высветлілася, белае рэчыва тут адыгрывае не менш важную ролю, чым шэрае.

Чалавечы мозг бесперапынна апрацоўвае інфармацыю, што паступае з рознай хуткасцю — ад імгненных рэакцый на змены навакольнага асяроддзя да больш павольных і асэнсаваных працэсаў, такіх як аналіз кантэксту і сэнсу.

Навукоўцы Медыцынскага комплексу Ратгерскага ўніверсітэта даследавалі, якім чынам мозг аб’ядноўвае хуткія і павольныя сігналы з дапамогай разгалінаванай сеткі шляхоў белага рэчыва. Гэтыя механізмы дазваляюць падтрымліваць кагнітыўныя функцыі і кіраваць паводзінамі. Вынікі працы апублікаваныя ў часопісе Nature.

Розныя зоны мозгу спецыялізуюцца на апрацоўцы інфармацыі ў ўласных часавых рэжымах — гэта ўласцівасць атрымала назву «ўнутраныя нейронавыя часавыя шкалы» (intrinsic neural timescales, INT).

Паводле слоў старэйшага аўтара даследавання Ліндэна Паркеса з кафедры псіхіятрыі Медыцынскай школы Роберта Вуда Джонсана, для ўзаемадзеяння з навакольным светам мозгу неабходна аб’ядноўваць даныя, якія апрацоўваюцца ў розных часавых маштабах. Гэта дасягаецца за кошт сувязяў белага рэчыва, якія забяспечваюць абмен інфармацыяй паміж рэгіёнамі, што мае ключавое значэнне для паводзінаў чалавека.

Каб разабрацца ў гэтых працэсах, даследчыкі прааналізавалі мультымадальныя нейравізуалізацыйныя даныя 960 удзельнікаў. Яны стварылі дэталёвыя карты індывідуальнай звязанасці мозгу і прымянілі матэматычныя мадэлі складаных сістэм, каб прасачыць распаўсюджанне інфармацыі па нейронавых сетках.

Як адзначае Паркес, такі падыход дазволіў непасрэдна звязаць лакальныя спосабы апрацоўкі інфармацыі ў асобных рэгіёнах мозгу з глабальнай каардынацыяй актыўнасці, якая фармуе паводзіны.

Навукоўцы высветлілі, што размеркаванне нейронавых часавых шкал у кары галаўнога мозгу адыгрывае вырашальную ролю ў здольнасці мозгу пераключацца паміж буйнамаштабнымі патэрнамі актыўнасці, звязанымі з рознымі формамі паводзінаў. Пры гэтым у розных людзей гэтая арганізацыя прыкметна адрозніваецца.

Паводле Паркеса, менавіта адрозненні ў апрацоўцы інфармацыі з рознай хуткасцю дапамагаюць растлумачыць індывідуальныя адрозненні ў кагнітыўных здольнасцях.

Акрамя таго, даследаванне паказала, што выяўленыя патэрны звязаныя з генетычнымі, малекулярнымі і клеткавымі характарыстыкамі асобных абласцей мозгу, што падкрэслівае іх значэнне для фундаментальнай нейрабіялогіі. Падобныя заканамернасці былі выяўлены і ў мышэй, што сведчыць пра эвалюцыйную захаванасць гэтых механізмаў.

У выніку даследчыкі прыйшлі да высновы, што эфектыўнасць кагнітыўных функцый у значнай ступені залежыць ад таго, наколькі добра праводныя шляхі белага рэчыва ўзгадняюцца з часавымі асаблівасцямі апрацоўкі інфармацыі ў розных рэгіёнах мозгу.