Навукоўцы выявілі нечаканыя ўзроставыя змены ў характары
- 19.12.2025, 19:42
З узростам людзі пачынаюць мысліць больш пазітыўна.
З узростам людзі ўсё радзей успрымаюць свет як гульню з нулявой сумай, дзе выйгрыш аднаго абавязкова азначае прайгрыш другога. Да такой высновы прыйшлі псіхолагі з Чыкагскага ўніверсітэта і Тэль-Авіўскага ўніверсітэта. Праца апублікаваная ў часопісе Journal of Experimental Psychology: General (JEP).
Так званае «мысленне з нулявой сумай» уласцівае сітуацыям, дзе пераможца можа быць толькі адзін — напрыклад, у спартыўных спаборніцтвах або на выбарах. Аднак, як адзначаюць даследчыкі, людзі нярэдка памылкова пераносяць гэтую логіку на сферы, дзе магчымы выйгрыш для ўсіх — адукацыю, эканоміку або працоўныя адносіны.
Аналіз паказаў, што пажылыя людзі значна радзей прытрымліваюцца такіх перакананняў у параўнанні з маладымі. Яны часцей успрымаюць рэсурсы як аднаўляльныя, а жыццёвыя сітуацыі — як патэнцыйна ўзаемавыгадныя. Больш за тое, даследаванне выявіла трывожную тэндэнцыю: сучасныя пакаленні моладзі больш схільныя да мыслення з нулявой сумай, чым моладзь мінулых дзесяцігоддзяў.
Навукоўцы правялі чатыры эксперыменты з удзелам амаль 2,5 тыс. чалавек ва ўзросце ад 18 да 30 гадоў і ад 65 да 80 гадоў. Удзельнікам прапаноўвалася ацаніць сцвярджэнні кшталту «калі хтосьці становіцца багатым, значыць, хтосьці іншы абавязкова беднее». Маладыя рэспандэнты значна часцей згаджаліся з такімі фармулёўкамі.
Нават у спецыяльна змадэляваных сітуацыях, дзе канкурэнцыі фактычна не было — напрыклад, у кампаніі, дзе прэміі выдаваліся не за параўнанне супрацоўнікаў адзін з адным, а за дасягненне пэўных крытэрыяў, — маладыя ўдзельнікі часцей успрымалі тое, што адбываецца, як барацьбу «хто каго».
На думку даследчыкаў, адна з прычын палягае ў адчуванні дэфіцыту рэсурсаў. Маладыя людзі фармуюцца ва ўмовах жорсткай канкурэнцыі за адукацыю, працу і жыллё, што можа ўзмацняць адчуванне, быццам «на ўсіх не хопіць». Пажылыя ж людзі абапіраюцца на жыццёвы досвед і часцей разумеюць, што выгоды ад многіх сітуацый праяўляюцца з часам.
«Калі цяпер чалавек схільны мысліць у тэрмінах «выйгрыш — прайгрыш», з цягам часу гэта, хутчэй за ўсё, зменіцца. Магчыма, варта часцей звяртацца па параду да старэйшых — яны могуць прапанаваць зусім іншы погляд на сітуацыю», — адзначылі даследчыкі.
На іх думку, разуменне гэтага ўзроставога эфекту важнае не толькі для псіхалогіі, але і для адукацыі, палітыкі і эканомікі, дзе здольнасць бачыць магчымасці для «выйгрышу для ўсіх» можа адыгрываць ключавую ролю.