Наталля Радзіна: Наколькі адрозніваюцца інтэрв’ю Бяляцкага і лідараў «Еўрапейскай Беларусі» ад Бабарыкі і Калеснікавай

• 18.12.2025, 18:43

Прыгаломшлівы кантраст.

Галоўная рэдактарка сайта Charter97.org Наталля Радзіна стала госцяй YouTube-канала вядомага журналіста Яўгена Кіселёва. Галоўная тэма размовы — выхад на волю 123 палітвязняў, вызваленых Лукашэнкам у абмен на зняцце санкцый ЗША з «Беларуськалія». Чаму беларускі дыктатар пайшоў на гэты крок? Наталля Радзіна лічыць, што рэжыму тэрмінова спатрэбіліся грошы:

— Сітуацыя для рэжыму Лукашэнкі — катастрафічная. Заходнія санкцыі, якія былі ўведзеныя адносна рэжыму ў 2020 годзе, а потым былі ўзмоцненыя ў 2022 годзе з пачаткам шырокамаштабнай вайны Расіі супраць Украіны і выкарыстаннем тэрыторыі Беларусі для нападу, вельмі балюча ўдарылі па эканоміцы.

Сітуацыя для рэжыму найскладнейшая. Сёння, нягледзячы на тое, што інтэнсіфікаваўся гандаль з Расіяй, гэта ніякім чынам не змагло замяніць аб’ёмы гандлю, якія ў Беларусі былі з Украінай і Еўрапейскім саюзам. Таму для Лукашэнкі сёння надзвычай важна, каб з яго пачалі здымаць санкцыі.

Я ўпэўненая, што на адміністрацыю Трампа выйшлі чыноўнікі Лукашэнкі. Мяркую, што гэта, верагодна, былі кіраўнік прадстаўніцтва Беларусі пры ААН Валянцін Рыбакоў і ягоная жонка, цяпер віцэ-прэм’ер, у мінулым намесніца кіраўніка адміністрацыі Лукашэнкі Наталля Пяткевіч. Гэта людзі, якія даўно ад імя Лукашэнкі вялі перамовы з Захадам і ў мінулыя гады дасягалі зняцця санкцый супраць рэжыму ў абмен на вызваленне зняволеных.

Яўген Кіселёў спытаў пра далейшыя планы палітвязняў і прэс-канферэнцыю, якая адбылася 14 снежня. Наталля Радзіна звярнула ўвагу на негатыўную рэакцыю беларусаў на некаторыя заявы яе ўдзельнікаў:

— Перш за ўсё, людзі, вядома, прайшлі праз пекла. Трэба разумець, што пяць гадоў у лукашэнкаўскай турме — гэта вельмі сур’ёзнае выпрабаванне для чалавека. І, вядома, у першую чаргу ўсім вызваленым палітвязням сёння неабходна аднавіць сваё здароўе. Трэба разумець, што людзі ў шоку, іх дэпартавалі не ў бяспечную Літву, а ў краіну, дзе ідзе вайна — ва Украіну. Многіх выкінулі з краіны без дакументаў.

Была праведзеная першая прэс-канферэнцыя чатырох палітычных зняволеных. Гэта кандыдат у прэзідэнты Віктар Бабарыка, кіраўніца яго штаба Марыя Калеснікава, праваабаронца Уладзімір Лабковіч і філолаг Аляксандр Фядута. Гэтая прэс-канферэнцыя прайшла ў адной з бальніц горада Чарнігава.

Шмат каго здзівілі на гэтай прэс-канферэнцыі выступы Віктара Бабарыкі і Марыі Калеснікавай. Я бачыла масу абурэнняў у сацыяльных сетках, чаму яны адназначна не падтрымалі Украіну ў гэтай вайне і не асудзілі злачынны рэжым Пуціна. Таксама Віктар Бабарыка даў інтэрв’ю ўкраінскаму блогеру Уладзіміру Золкіну, дзе тры хвіліны не мог адказаць на пытанне, чый Крым.

Хачу падкрэсліць, што па гэтых двух людзях нельга судзіць пра ўсю беларускую апазіцыю. Бо ні Віктар Бабарыка, ні Марыя Калеснікава ў рэчаіснасці ніколі не былі лідэрамі беларускай апазіцыі. Яны з’явіліся на палітычным небасхіле Беларусі літаральна ў маі 2020 года. Ужо ў чэрвені Віктар Бабарыка быў арыштаваны, а Марыя Калеснікава — у верасні 2020 года.

Ведаеце, як журналістка са стажам працы з 1997 года, магу сказаць, што назірала пераход у апазіцыю шэрагу чыноўнікаў найвышэйшага рангу. У апазіцыю пераходзілі і прэм’ер-міністр Беларусі Міхаіл Чыгір, і кіраўнік Нацбанка Станіслаў Богданкевіч, і міністр абароны Павел Казлоўскі, і намеснік міністра замежных спраў Андрэй Саннікаў, і міністр унутраных спраў Юрый Захаранка, і віцэ-прэм’ер Беларусі Віктар Ганчар, і віцэ-спікер Вярхоўнага Савета Генадзь Карпенка, надзвычайны і паўнамоцны пасол Міхаіл Марыніч.

Што рабілі гэтыя людзі, калі пераходзілі ў апазіцыю да Лукашэнкі? Яны адразу ж звязваліся з іншымі апазіцыйнымі структурамі. Яны ўдзельнічалі ў пратэсных акцыях. Яны каардынаваліся з іншымі палітычнымі групамі, вучыліся, напрыклад, правядзенню масавых акцый пратэсту ў тых апазіцыянераў, якія да гэтага ўжо іх праводзілі ў краіне, імкнуліся дзейнічаць разам у дэмакратычным руху. Віктар Бабарыка і Марыя Калеснікава гэтага не зрабілі.

Мы размаўлялі па «Signal». Я была ў Варшаве, ён у Мінску. Я зразумела, што гэты чалавек зусім не гатовы ісці на якую-кольвек кааперацыю з апазіцыйнымі сіламі краіны. Ён адразу катэгарычна адмовіўся заяўляць, што адзінымі нацыянальнымі сімваламі Беларусі з’яўляюцца бел-чырвона-белы сцяг, герб «Пагоня», а адзінай дзяржаўнай мовай у краіне павінна стаць беларуская мова.

Бабарыка сказаў, што «гэта пытанне неадназначнае», «я не хачу падзелу грамадства», «я гэтага гаварыць не буду». Потым ён адмовіўся выказаць салідарнасць з палітвязнямі, якія на той час ужо знаходзіліся ў беларускіх турмах. Я канкрэтна прасіла яго выказаць салідарнасць з Мікалаем Статкевічам і Сяргеем Ціханоўскім, ужо арыштаванымі ў Беларусі. Ён сказаў: «я не буду падтрымліваць гэтых людзей, няхай яны падтрымліваюць мяне».

У сваіх шматлікіх інтэрв’ю ён пастаянна казаў, што ў нас «павінны быць добрасуседскія адносіны з Расіяй», што ў нас «ёсць «саюзная дзяржава» з гэтай краінай». Уласна, чаго яшчэ можна было чакаць ад чалавека, які на працягу 20 гадоў працаваў у «Белгазпрамбанку», то-бок у беларускай даччынай структуры расійскага «Газпрамбанка». Пасля пяці гадоў, якія ён правёў у турме, трансфармацыі не адбылося.

Марыя Калеснікава — таксама не лідар беларускай апазіцыі. Яна не ведае гісторыі беларускага супраціву, не думаю, што ведае гісторыю Беларусі. Марыя — мужная жанчына, прайшла праз турму, але яна музыкантка. Паглядзіце відэа пра «ДНК кахання і свабоды», якую яна «распаўсюджвала» праз тое, што шыла форму беларускім сілавікам і расійскім вайскоўцам.

Пакуль я бачу палітычнага неафіта, а не лідара. Час пакажа. Дарэчы, Марыя мала распавядае пра турму. Многія жанчыны-палітзняволеныя кажуць пра найцяжэйшыя ўмовы, у якіх яны сядзелі. Судзячы з расповедаў Марыі, у яе ўмовы некалькі адрозніваліся. Аднак яна правяла пяць гадоў у турме, таксама перанесла аперацыю ў зняволенні, што вельмі страшна. Але пакуль казаць пра Марыю Калеснікаву як пра палітыка — я не магу. Ні яна, ні Віктар Бабарыка сёння не могуць стаць лідэрамі і адстойваць нацыянальныя інтарэсы краіны ў найскладнейшы час.

Яўген Кіселёў задаў пытанне пра Святлану Ціханоўскую і яе стаўленне да вайны ва Украіне. Галоўная рэдактарка сайта Charter97.org узгадала, што ў экс-кандыдаткі ў прэзідэнты таксама былі праблемы з выразнай пазіцыяй у гэтым пытанні:

— Святлана Ціханоўская два гады не магла сфармуляваць, на чыім яна баку. «Чый Крым?» — на гэтае пытанне яна таксама доўгі час не магла адказаць. А колькі разоў яна звярталася да Пуціна, называючы яго «мудрым» і заклікала звярнуць яго ўвагу на сітуацыю ў Беларусі. «Мудрая Масква», «мудры Пуцін». Паглядзіце відэа, усё гэта было.

Рэвалюцыя 2020 года была сапраўды народнай. Людзі выйшлі і паказалі сябе еўрапейскай нацыяй, беларусы заявілі, што хочуць свабоды і дэмакратыі, незалежнасці для сваёй краіны. У сувязі з тым, што сапраўдныя лідары рэвалюцыі, якія яе рыхтавалі, былі ў турмах, на хвалі апынуліся такія людзі, як Бабарыка, Ціханоўская, якія не ў стане сказаць, чый Крым.

Яўген Кіселёў спытаў, ці можа неадназначная пазіцыя Бабарыкі і Ціханоўскай быць звязаная з тым, што яны знаходзяцца пад чыйсьці кантролем. Наталля Радзіна прывяла некалькі фактаў:

— У жніўні 2025 года мы бачылі фільм, у якім было паказана, як Святлана Ціханоўская бярэ ў генерал-маёра КДБ Паўлючэнкі 15 тысяч еўра. Пасля яна гэта пацвердзіла. Ці гэта не пацвярджэнне таго, што яна была падкантрольная спецслужбам, калі КДБ вывозіў яе ў Літву, а яна запісвала некалькі відэа — спачатку з Беларусі, а потым з Літвы — дзе заклікала пратэстоўцаў разыходзіцца па дамах. Потым яе атачэнне спрабавала стварыць бачнасць, што Святлана Ціханоўская — абраны прэзідэнт і лідар апазіцыі. Але стратэгія, якую яны абвясцілі — правядзенне акцый па нядзелях — была накіраваная на злів пратэснага патэнцыялу.

Што да Віктара Бабарыкі, гучаць здагадкі, што ў яго сын у закладніках. Аднак як адказ на пытанне пра Крым паўплывае на яго сына, які знаходзіцца ў беларускай турме, а Лукашэнку абыякавы адказ на гэтае пытанне, я не ведаю. Магчыма, гэта нейкія «прывітанні» яго сябрам у Маскве. Магчыма, ён хацеў бы вярнуцца ў Расію, магчыма, у яго там знаходзяцца нейкія капіталы.

На шчасце, час гэтых людзей мінае. Вочы беларусаў ужо адкрыліся, і яны выдатна разумеюць, хто чаго варты.

Наталля Радзіна распавяла, што ў беларускай апазіцыі ёсць рэальныя лідары:

— Выйшаў лаўрэат Нобелеўскай прэміі Алесь Бяляцкі. Ён даў вялікую колькасць інтэрв’ю. Паглядзіце іх. Усё зразумела, чалавек адразу выказаўся: мы на баку Украіны, Беларусь зацікаўленая ў тым, каб украінцы перамаглі, гэта адзіны шанец для беларусаў вярнуць свабоду і дэмакратыю.

Тое самае заяўлялі лідары грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь», якія выйшлі на волю ў верасні гэтага года. Усё выразна і ясна, хоць яны правялі ў турмах тыя ж пяць гадоў. Аднак усім зразумела, хто вораг, а хто саюзнік. Бо гэтыя людзі прадстаўляюць рэальную беларускую апазіцыю.