Раскрыта таямніца людзей, якія спяць па 4 гадзіны і не стамляюцца

• 18.12.2025, 9:15

Біёлагі прыйшлі да цікавай высновы.

Навукоўцы раскрылі генетычную аснову фенаменальна кароткага сну, які не шкодзіць арганізму. Большасці людзей звычайна патрэбна каля васьмі гадзін сну, каб адчуваць сябе бадзёра, але ёсць невялікая група, для якой норма — усяго 4–6 гадзін за суткі.

Як паведамляе Forbes, такіх людзей называюць прыроднымі кароткаспячымі (Familial Natural Short Sleepers, FNSS). Даследаванні апошніх двух дзесяцігоддзяў паказалі: іх здольнасць абыходзіцца без сну звязаная з працай пэўных генаў.

У 2009 годзе часопіс Science апублікаваў першае даследаванне, якое пацвердзіла: рэдкая мутацыя гена DEC2 памяншае патрэбу ў сне. Жанчына і яе дачка, якія мелі гэтую мутацыю, стабільна спалі менш за норму. Тую ж мутацыю паўтарылі на мышах і мухах — жывёлы таксама спалі менш і лепш пераносілі недасып.

Пазней выявілі яшчэ некалькі ўнікальных генетычных варыянтаў:

ADRB1 (2019, Neuron) — мутацыя ў трох пакаленнях адной сям’і, звязаная з больш актыўнай бадзёрасцю.

NPSR1 (2020, Science Translational Medicine) — змена рэцэптара нейрапептыду S, які падтрымлівае бадзёрасць.

Кожная мутацыя працуе па-свойму, але вынік адзін — чалавек натуральна патрабуе менш сну. Біёлагі выдзяляюць некалькі механізмаў FNSS:

аслабленне сігналу «час спаць» (DEC2),

узмацненне сігналу «заставайся бадзёрым» (NPSR1),

змена актывацыі няспання (ADRB1).

Працэс спрошчаны: галаўны мозг атрымлівае больш слабы «тармазны» сігнал і больш моцны «стымулюючы», таму кароткі сон не шкодзіць.

Даследаванні паказалі, што носьбіты такіх мутацый не пакутуюць ад хранічнага недасыпу — іх кагнітыўныя і метабалічныя паказчыкі застаюцца нармальнымі, а ў жывёл кароткі сон нават запавольваў нейрадэгенерацыю. Але навукоўцы папярэджваюць: гэтыя мутацыі вельмі рэдкія.

Большасць тых, хто спіць мала, не з’яўляюцца прыроднымі кароткаспячымі. Іх недасып звычайна выкліканы стрэсам, працай або нездаровым рэжымам і можа выклікаць сур’ёзныя праблемы са здароўем.