Foreign Affairs: Гэта найслабейшыя месцы ўсіх дыктатур

• 17.12.2025, 13:23

Устойлівасць усіх рэжымаў ілюзорная.

Нягледзячы на знешнюю ўстойлівасць і канцэнтрацыю ўлады, сучасныя аўтарытарныя рэжымы маюць унутраныя слабасці, якія робяць іх уразлівымі ў доўгатэрміновай перспектыве. Да такой высновы прыходзяць аналітыкі, якія вывучаюць палітычную эвалюцыю Расіі, Кітая, Ірана і іншых недэмакратычных дзяржаў, піша Foreign Affairs (пераклад — сайт Charter97.org).

Пасля хвалі дэмакратызацыі канца XX — пачатку XXI стагоддзя аўтарытарныя лідары здолелі ўзяць рэванш, павялічыўшы рэпрэсіі, узмацніўшы кантроль над СМІ і падаўляючы апазіцыю. Аднак за фасадам сілы хаваюцца карупцыя, кланавасць, барацьба элітаў і хранічная неэфектыўнасць кіравання.

Эксперты выдзяляюць некалькі ключавых фактараў уразлівасці такіх рэжымаў. Першы — рэпрэсіўны апарат, які адначасова падтрымлівае ўладу і стварае для яе пагрозу з-за ўнутранай канкурэнцыі і недаверу. Другі — залежнасць ад грашовых патокаў, асабліва ад экспарту нафты, газу і сыравіны, што робіць рэжымы адчувальнымі да санкцый і знешняга ціску.

Не менш важная і ідэалагічная складовая. Аўтарытарныя ўлады актыўна выкарыстоўваюць гістарычныя міфы і антызаходнюю рыторыку, аднак гэтыя наратывы нярэдка ўваходзяць у супярэчнасць з паўсядзённым досведам грамадзян. Кантроль над жыццёвымі шанцамі — працай, жыллём, адукацыяй — умацоўвае ўладу, але ўзмацняе сацыяльную напружанасць.

Паводле меркавання аналітыкаў, дэмакратычныя краіны ўсё яшчэ валодаюць значнымі перавагамі — эканамічнымі, тэхналагічнымі і каштоўнаснымі. Пры разумнай палітыцы яны здольныя выкарыстоўваць слабасці аўтакратый, не звяртаючыся да прамой канфрантацыі.

Аўтарытарныя рэжымы могуць доўга існаваць, але іх устойлівасць ілюзорная. Менавіта ўнутраныя супярэчнасці, а не знешнія ворагі, найчасцей становяцца прычынай іх краху.