Андрэй Саннікаў: Лукашэнка жыве ў дзікім страху
- 17.12.2025, 12:23
Чаму рэжым пайшоў на вызваленне палітвязняў?
13 снежня з Беларусі ва Украіну вывезлі 114 палітвязняў, сярод якіх экс-кандыдат у прэзідэнты краіны Віктар Бабарыка, кіраўніца яго штаба Марыя Калеснікава, адзін з лідараў беларускай апазіцыі Павал Севярынец. У Літву быў вывезены лаўрэат Нобелеўскай прэміі Алесь Бяляцкі.
У адказ на гэты крок адміністрацыя Дональда Трампа заявіла пра адмену санкцый супраць ключавой кампаніі рэжыму беларускага дыктатара Аляксандра Лукашэнкі — «Беларуськалій».
Чаму Лукашэнку мала зняцця санкцый ЗША, з якой прычыны Германія не забірае ўсіх палітвязняў з Беларусі, як Пуцін і Лукашэнка навязалі Захаду сваю гульню і якім чынам аслабленне ціску ЗША на Беларусь паўплывае на Украіну, у інтэрв'ю ўкраінскаму «Главреду» распавёў апазіцыйны палітык, лідар грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Андрэй Саннікаў.
— Хацелася б пачаць з заявы пра адмену санкцый у дачыненні да «Беларуськалія», паколькі гэта адбылося менавіта ў абмен на вызваленне зняволеных рэжыму Лукашэнкі. Як бы вы патлумачылі гэтае рашэнне Злучаных Штатаў і чаму Лукашэнка выставіў менавіта такую ўмову?
— У яго сапраўды вельмі цяжкая эканамічная сітуацыя. Санкцыі працуюць, і тое, што Злучаныя Штаты пайшлі на частковае скасаванне санкцый, — гэта дрэнна. Тое, што людзей вызвалілі, — гэта добра. Аднак сама адмена санкцый Злучанымі Штатамі пакуль нічога прынцыповага Лукашэнку не дае.
Таму рэжым спадзяецца, што Вашынгтон дапаможа дамагчыся зняцця еўрапейскіх санкцый на калій, і тады ўжо гэта адкрые магчымасць гандляваць калійнымі ўгнаеннямі, як раней. У цэлым гэта быў абмен, і перамовы, наколькі я разумею, ішлі даволі доўга. Была ўзгодненая канкрэтная група палітвязняў, якіх выпускаюць, але не параметры здзелкі. Таму зняволеных паступова рыхтавалі да вывазу з Беларусі. І гэта ж не вызваленне — гэта фактычна гвалтоўная дэпартацыя. Як у сталінскія часы былі дэпартацыі народаў. Цяпер гэта таксама адбываецца, толькі ў іншых умовах. Важна ясна разумець гэта і не называць тое, што адбываецца, рэальным вызваленнем або нейкім прарывам у адносінах з Беларуссю, пакуль там захоўваецца рэпрэсіўны рэжым.
— За што менавіта цяпер таргуецца Лукашэнка і што ў далейшым можа чакаць беларускіх палітвязняў?
— Перш за ўсё — пагаршэння іх становішча і росту колькасці рэпрэсій. Бо як толькі было абвешчана пра магчымасць вызвалення палітвязняў, Лукашэнка адразу ж арыштаваў некалькі чалавек, якія заставаліся ў Беларусі. Некаторых з іх я ведаю асабіста.
І любы «тарг», любы падобны абмен — падкрэсліваю яшчэ раз — гэта не вызваленне, гэта цынічная здзелка, якая, як ён спадзяецца, дазволіць яму і далей утрымлівацца пры ўладзе. Але па сутнасці нічога не змяняецца. Сітуацыя з палітвязнямі застаецца катастрафічнай. Гэта бачна нават па знешнім выглядзе тых людзей, якія выходзяць на волю. Па тым, наколькі ім вельмі цяжка ў турмах, калоніях, ПКТ (памяшканне камернага тыпу — прым.), ШІЗА (штрафны ізалятар — прым.) і г.д.
Шчыра кажучы, я губляюся ў развагах, што яшчэ павінна адбыцца, каб дэмакратычны Захад паспрабаваў рэальна выратаваць жыцці людзей у Беларусі. Бо такая гандаль жыцці не ратуе — яна іх адбірае. Паводле наяўных звестак, каля дзесяці палітвязняў былі забітыя ў турмах — і гэта толькі тыя выпадкі, пра якія нам вядома. Яшчэ каля дзесяці чалавек памерлі ўжо пасля турэмных тэрмінаў, відавочна, у выніку ўмоў утрымання. Я не разумею, што яшчэ трэба сказаць або паказаць, каб Еўропа спыніла гэтыя гульні з рэжымам Лукашэнкі, які раз'ядае ўсё чалавечае як унутры самой Беларусі, так і непасрэдна побач з нашымі межамі.
— Дык з якой усё ж мэтай Еўропа цяпер уступае ў гэтую гандаль? Што і на што абменьваецца?
— Фармальна Еўропа пакуль заяўляе, што санкцыі захоўваюцца. Ідзе гаворка найперш пра спробы Дональда Трампа паказаць сябе міратворцам і «вызваліцелем». Ён дзейнічае надзвычай непрафесійна, але сама магчымасць такой гандлю ўзнікла менавіта таму, што Еўропа не звяртала ўвагі на гэтую сітуацыю. Яна ўводзіла санкцыі, але не выконвала іх. Абвяшчала пра прыняцце жорсткіх мер супраць Лукашэнкі, аднак лазовак было столькі, што жорсткіх мер якраз і не атрымлівалася.
На словах еўрапейцы працягваюць настойваць на санкцыйнай палітыцы ў дачыненні да рэжыму Лукашэнкі — і гэта правільна. Бо калі Еўропа не пойдзе на паслабленні, ніякае частковае зняцце санкцый з беларускага калію не дазволіць Лукашэнку паўнавартасна ім гандляваць, паколькі без Еўропы гэта проста немагчыма. Таму паглядзім, як сітуацыя будзе развівацца далей.
Калі ж казаць пра Украіну, то сёння ўсё фактычна замыкаецца менавіта на ёй. Любыя паслабленні для Лукашэнкі аўтаматычна пагаршаюць сітуацыю вакол Украіны. Калі памагаты Пуціна ў вайне будзе выскальваць з-пад санкцый, Украіну чакаюць яшчэ больш цяжкія часы, чым тыя, якія яна перажывае сёння.
Я казаў пра гэта з першага дня — яшчэ да пачатку поўнамаштабнай вайны — і буду паўтараць зноў, бо няма асобнай палітыкі ў дачыненні да Украіны і асобнай палітыкі ў дачыненні да дыктатуры Лукашэнкі. Украіна — дэмакратычная дзяржава, і нельга ставіць яе на адну дошку з дыктатарскім рэжымам.
— Чаму, на ваш погляд, гэты абмен адбыўся менавіта паміж Беларуссю і Украінай? Чаму апазіцыянераў не перадалі Польшчы, Літве або іншай краіне НАТА?
— Таму што Лукашэнку не далі па мордзе. Ён ужо гвалтоўна дэпартаваў людзей у Польшчу, у Літву. І тут важна ўзгадаць адну немалаважную дэталь: людзей пазбавілі пашпартаў, то бок пазбавілі магчымасці перамяшчацца.
Фактычна гэтыя людзі становяцца закладнікамі добразычлівасці або недабразычлівасці краін, якія іх прымаюць. Я вельмі спадзяюся, што ўкраінскія ўлады праявяць большую гуманнасць, чым літоўскія.
Сёння тыя, каго гвалтоўна дэпартавалі ў Літву, — дванаццаць чалавек — знаходзяцца там без пашпартаў. Яны не могуць нікуды выехаць, не могуць поўнацэнна ўладкавацца на працу. Паводле ўсіх законаў яны ўцекачы, у якіх няма ніякага статусу. Гэта дзіка.
Украіна цяпер бярэ на сябе яшчэ большую гуманітарную нагрузку, чым раней. Колькі гэта можа працягвацца? Я разумею і вітаю гуманнасць Украіны — у яе, па сутнасці, не было іншага выбару. Лічу, што гэты крок быў дыктуемы выключна гуманнымі меркаваннямі і неабходнасцю прыняць людзей, якія апынуліся ў небяспецы і маюць патрэбу ў прытулку.
Але давайце цьвяроза паглядзім, што вытварае Лукашэнка. Ён сістэмна выпіхвае людзей з краіны, гвалтоўна дэпартуючы іх у розныя дзяржавы. Гэта класічная схема КДБ і ФСБ. І калі цяпер яму не даць па мордзе — а гэта могуць зрабіць толькі санкцыі, — гэта будзе працягвацца. Сёння трэба настойваць на вызваленні ўсіх палітвязняў — не 1200 чалавек, як заяўляюць афіцыйна, а некалькіх тысяч. Паводле нашых звестак, можа ісціся прыблізна пра дзесяць тысяч чалавек. Пакуль не будуць вызваленыя ўсе — нельга здымаць санкцый увогуле. Наадварот, санкцыйны ціск павінен узмацняцца.
Але Лукашэнка і Пуцін сёння навязалі сваю гульню. І ўдзел у гэтай гульні чреваты, па-першае, далейшым узмацненнем рэпрэсій унутры Беларусі (што ўжо адбываецца), а па-другое, узмацненнем ваенных дзеянняў супраць Украіны — што таксама адбываецца проста зараз.
— Па сутнасці, частковае зняцце санкцый ужо з'яўляецца вынікам папярэдніх перамоваў, якія вяліся паміж цяперашнімі беларускімі ўладамі і амерыканскім бокам. Калі разглядаць гэта ў кантэксце Украіны, узнікае пытанне: ці можна казаць, што Злучаныя Штаты бачаць у Лукашэнку пэўную фігуру ўплыву — або што сам Лукашэнка здолеў навязаць меркаванне, нібыта ён здольны на нешта паўплываць, напрыклад, на Пуціна, у кантэксце перамоўнага працэсу?
— Не, абсалютна не. Вы ж бачыце, што ад Злучаных Штатаў з Пуціным працуюць, на жаль, яго шанавальнікі — людзі, якія ўвогуле не павінны быць перамоўнікамі ад імя Амерыкі. Гэта ворагі Украіны, каб не сказаць больш, якія танчаць пад дудку Крамля. І гэта — лепшая сітуацыя, якую Трамп можа сабе ўявіць.
Таму Лукашэнка тут — ніхто, той адростак адміністрацыі Трампа і асабіста прэзідэнта ЗША, які хоча быць міратворцам, заканчваць войны і быць палітыкам, які нейтралізаваў бы дасье Эпштэйна. Так, Лукашэнка спрабуе ўціснуцца ў перамовы па Украіне і прадставіць сябе значнай фігурай. Але я хачу папярэдзіць Украіну. Вы ўжо не раз памыляліся, спрабуючы так ці інакш скарыстацца «паслугамі» Лукашэнкі. Не дай бог паўтарыць гэта зноў. З такім дыктатарам лепш размаўляць жорстка, чым звяртацца да яго па пасрэдніцтва. Лукашэнка — паталагічны ілгун, які ніколі не стане на бок свабоды і дэмакратыі. Што вельмі важна для ўкраінцаў, якія сёння за гэта змагаюцца.
— Да якіх наступстваў можа прывесці аслабленне ціску ў дачыненні да Лукашэнкі і беларускага рэжыму?
— Думаю, ні ў каго няма сумневу, што Расія ў найбліжэйшы час не зменіць сваю пазіцыю адносна Украіны. І не забывайма: Беларусь — саагрэсар. Нават калі сёння ракеты з тэрыторыі Беларусі пакуль не ляцяць, уся яе ваенная інфраструктура падпарадкаваная Расіі і працуе на задачы вайны супраць Украіны. У Беларусь дастаўляюць параненых расійскіх вайскоўцаў, іх размяшчаюць у шпіталях. На беларускай тэрыторыі праходзяць расійскія вайсковыя вучэнні, выкарыстоўваюцца палігоны, прадастаўленыя Маскве.
Найстрашнейшае — на тэрыторыю Беларусі вывозяць украінскіх дзяцей. Гэта дакументавана, і па гэтых фактах ужо разглядаецца асобная справа ў міжнародным судзе. Калі памятаць пра гэта, пытанняў аб тым, наколькі гэта небяспечна для Украіны, узнікаць не павінна. Гэта надзвычай небяспечна. Любое паслабленне ў дачыненні да рэжыму Лукашэнкі аўтаматычна ўзмацняе бок агрэсара і шматкроць умацоўвае пазіцыі Крамля ў вайне супраць Украіны.
Больш за тое, такія крокі аддаляюць саму магчымасць дасягнення хоць якога прыемнага для Украіны пагаднення хаця б пра спыненне агню. Мы казалі пра гэта пастаянна. Я, у прыватнасці, неаднаразова папярэджваў: калі Украіна не зверне належнай увагі на Беларусь і не перастане заігрываць з Лукашэнкам, будзе вайна з боку Расіі. Так і здарылася. Таму я заклікаю звярнуць больш пільную ўвагу на Беларусь: не на знешнія фактары, не на хлусню Лукашэнкі, які клянецца ў дружбе ўсім, каму толькі можна, каб атрымаць грошы, а на рэальны стан рэчаў.
— Вяртаючыся да тэмы выдварэння палітвязняў рэжымам Лукашэнкі, хацелася б удакладніць адзін момант. З'явілася інфармацыя, што Германія можа прыняць частку гэтых людзей. Як вы ў цэлым ацэньваеце такую перспектыву і што гэта можа азначаць для беларускай апазіцыйнай дыяспары ў далейшым?
— Германія заявіла, што гатовая прыняць Калеснікаву і Бабарыку. І, на мой погляд, гэта вельмі цынічная прапанова. Маўляў, я выберу тых, на каго можна зрабіць публічны піяр, а астатнія нас не хвалююць. Тым часам сярод дэпартаваных ёсць як мінімум тры пажылыя жанчыны, пенсіянеркі, у тым ліку Алена Гнаук і іншыя, з цяжкім станам здароўя. Чаму пра іх не сказаць?!
Разумееце, гэта ж таксама льёцца вадой на млын падонкаў у Крамлі і ў Мінску, якія вядуць вайну супраць вас. Чаму не сказаць проста: Германія гатовая аказаць дапамогу ўсім, хто сёння апынуўся гвалтоўна дэпартаваны з Беларусі? Я асабіста не разумею і не прымаю такую палітыку. І, нават радуючыся кожнаму вызваленаму чалавеку, я буду крытыкаваць такі цынічны і нахабны падыход, які перашкаджае рэальнай барацьбе з рэжымам Лукашэнкі.
Я ведаю многіх з тых, каго вызвалілі — у тым ліку людзей, чые прозвішчы нікому не вядомыя. І пры гэтым тысячы палітвязняў працягваюць заставацца ў беларускіх турмах. Менавіта яны павінны быць у цэнтры ўвагі — людзі, якіх забіваюць, і якія востра маюць патрэбу ў медыцынскай дапамозе.
Я спадзяюся і яшчэ раз хачу звярнуцца да кіраўніцтва Украіны з просьбай дапамагчы гэтым людзям як мага хутчэй атрымаць праязныя дакументы, прававы статус. Я ведаю, што медыцынскія абследаванні ўжо праводзяцца — і гэта сапраўды выдатна і якраз тое, што трэба. Гэта і ёсць праява чалавечага стаўлення, а не выбарачная дапамога «знакавым фігурам» з поўным ігнараваннем астатніх.
Я перакананы, што беларуская праблема будзе толькі нарастаць — будуць новыя групы вызваленых. І добра было б, каб гэта стала агульнай праблемай Еўрапейскага саюза, а не для Украіны, Літвы або Польшчы, дзе, на жаль, занадта часта ўзнікаюць спекуляцыі і спробы выкарыстаць сітуацыю ў ўласных палітычных мэтах.
У гісторыі ўжо былі прыклады, калі ствараліся спецыяльныя гуманітарныя структуры — Чырвоны Крыж, механізмы дапамогі ўцекачам пасля Першай і Другой сусветных войнаў. Сёння, на мой погляд, для Беларусі неабходна стварыць аналагічную гуманітарную структуру, каб пытаннямі дапамогі займаліся не палітыкі, якія пераследуюць уласныя мэты, у тым ліку тыя, каго падтрымлівае Еўропа, але каму абыякавы лёс палітвязняў, а каб гэта было яснае гуманітарнае напрамак дзейнасці Еўрапейскага саюза.
— Дарэчы, пасля гэтага абмену ў сацсетках я сустракала сур'ёзную крытыку. Маўляў, з аднаго боку, ён дае Лукашэнку дадатковыя «балы», а з другога — у прынцыпе не вырашае праблему і стварае дадатковыя рызыкі для Украіны, у тым ліку ўнутраныя. Аўтары гэтых пастоў сцвярджаюць, што падобныя крокі з цягам часу могуць ператварыць Украіну ў своеасаблівую буферную зону — і гаворка ідзе не толькі пра беларускіх грамадзян. Наколькі, на ваш погляд, такія ацэнкі справядлівыя і ці апраўданыя такія страхі?
— Апасенні справядлівыя, ацэнкі несправядлівыя. Я ўдзячны і, думаю, усе, каго гвалтоўна прывезлі, удзячныя Украіне за тое, што іх прынялі. Але ўявіце сітуацыю: вас ставяць перад фактам — ёсць пяць украінцаў, і «ў давесак» яшчэ да 120 беларусаў. Калі вы іх не прымеце, украінцаў не адпусцяць. Што вы зробіце ў такой сітуацыі? Я лічу, што гэта было вельмі высакароднае рашэнне прэзідэнта Зяленскага і высакародная пасярэдніцкая роля генерала Буданава. Я шчыра за гэта ўдзячны і, думаю, палітвязні таксама ўдзячныя.
Іншая справа, што такія дзеянні сапраўды дазваляюць Лукашэнку навязваць свае сцэнары і схемы. І тут пытанні не да Украіны — пытанні да Бруселя і да Еўрапейскага саюза. Што вы зрабілі, каб гэтаму супрацьстаяць? Вы абмежаваліся заявамі і вітаннямі. Мяне гэта вельмі раздражняе: добра, вы павіталі. Але чаму гэта здарылася? Чаму была дапушчаная гвалтоўная дэпартацыя? Чаму вы не папярэдзілі такое развіццё падзей? І што цяпер павінны рабіць людзі, якія апынуліся без дакументаў на тэрыторыі Украіны, якія не падпадаюць пад вашы канвенцыі і не маюць права атрымаць дакументы, што дазваляюць перамяшчацца па Шэнгенскай зоне?
Чаму пра гэта не кажуць? Чаму вы нібыта павіталі тое, што адбываецца, і нават узрадаваліся? А ж ідзе гаворка пра тысячы людзей — яшчэ раз падкрэслю, пра тысячы. Гэта адбываецца цяпер. А калі заўтра Лукашэнка вышле адну групу ў Венгрыю, другую — у Румынію, трэцюю — у Славакію, у краіны з далёка не заўсёды праеўрапейскімі, брусельскімі ўрадамі? Што будзе далей? Я ўпэўнены, што гэта закладзена ў яго планах.
Таму сёння неабходныя тэрміновыя і жорсткія дзеянні. Лукашэнка разумее толькі сілу — і гэтую сілу трэба прадэманстраваць. Я ўспрымаю ўсё выключна ў кантэксце вайны супраць Украіны, бо ў любых дзеяннях Пуціна і Лукашэнкі праглядаюцца сцэнары будучых крокаў, накіраваных супраць Украіны.
Вось ляцяць «шары», запускаюць мігрантаў, цяпер вывезлі ва Украіну палітвязняў. Усё гэта — прамацванне варыянтаў, як балюча ўдарыць па Украіне не толькі ваеннымі метадамі, але і ўсімі магчымымі правакацыямі. Таму мне здаецца, сёння, калі Украіна мае адны з самых трывалых сувязяў з Захадам, гэтае пытанне пра Беларусь неабходна падымаць вельмі зразумела і вельмі жорстка.
— Як гэтае «прамацванне» можа адбіцца на сітуацыі ва Украіне? На чым цяпер могуць рабіць акцэнт Лукашэнка і Пуцін?
— Перш за ўсё — на ваенных аперацыях. Разумееце, ёсць фактары, якія сёння станоўча ўспрымаюцца Захадам, але адначасова могуць выкарыстоўвацца Крамлём супраць Украіны. Напрыклад, укід пытання пра выбары або чарговага вітка карупцыі ва Украіне (чаму сама Украіна паспрыяла), няздольнасць украінскай улады даць грамадству зразумелыя адказы на тое, што адбываецца, і растлумачыць, што будзе далей.
На гэтым фоне, калі адбываюцца правакацыі, паглядзіце, што здарылася з прывезенай групай: як я ўбачыў паводле ўкраінскай прэсы, яе адразу ж аднеслі ў пракрамлёўскую нішу. Людзі, якія не могуць прызнаць рэальнасць, працягваюць працаваць па звыклых схемах. Гэта паказчык таго, што Украіна не зусім у курсе нашай сітуацыі.
Для мяне не было адкрыццём тое, што адбывалася на прэс-канферэнцыі былых палітвязняў ва Украіне. Я рады, што людзі выйшлі жывымі, але тое, што я бачыў у некаторых з іх у 2020 годзе, тое, што было непрымальным, ні на ёту не змянілася. Таму ўспрымаць гэта як «меркаванне беларускай апазіцыі» некарэктна. Беларуская апазіцыя ў цэлым адзіная: яе галоўная задача — дапамагчы Украіне перамагчы Расію. Не выстаяць, а перамагчы. Тым не менш такія падзеі ўплываюць на сітуацыю: аперацыя ўдалася, КДБ і ФСБ святкуюць.
Але сітуацыя ў Беларусі застаецца надзвычай важнай для Украіны. Украіна — краевугольны камень еўрапейскай бяспекі. Калі не дапамагчы Украіне перамагчы Расію, ніякай еўрапейскай бяспекі не будзе. Беларусь жа з'яўляецца каталізатарам усіх працэсаў у Усходняй Еўропе. Для Украіны сёння Беларусь — стратэгічна важная краіна. Трэба больш увагі надаваць таму, што там адбываецца, і прыняць той факт, што Украіна сама не зможа забяспечыць агульнаеўрапейскую бяспеку.
Я вельмі рады, што 15 лютага гэтага года прэзідэнт Зяленскі зрабіў важную заяву: усходняя мяжа Украіны і Беларусі павінна стаць мяжой бяспекі Еўропы. Гэта геапалітычна надзвычай важная заява. І, па-моему, упершыню прагучала дакладна: менавіта ўсходняя мяжа Украіны і Беларусі, а не проста Украіны. Калі паглядзець на карту Еўропы, гэты выступ — «балкон» Беларусі, як яго часам называюць — вельмі ненатуральны з пункту гледжання агульных абрысаў Еўропы.
— Вы сказалі, што адзіны спосаб «даць па мордзе» Лукашэнку — гэта ўвесці дадатковыя санкцыі. Мы бачым заявы Літвы, што яны не збіраюцца паслабляць санкцыі, так жа як ЗША. Наадварот, яны хочуць іх яшчэ больш узмацніць, каб абмежаваць пагрозы, якія зыходзяць з Беларусі, напрыклад, «шары», якія далятаюць з яе тэрыторыі. Пытанне санкцый цяжка вырашаецца ў Еўразвязе нават у дачыненні да Расіі. Кажучы пра Беларусь, ці магчымы ў гэтых умовах узмацненне санкцый ЕС у дачыненні да рэжыму Лукашэнкі? І калі гэтага не будзе, якія могуць быць наступствы?
— Наступствы будуць сумнымі. Я пастаянна падкрэсліваю: санкцыі патрэбныя, каб вызваляць людзей. Прынцып просты: жорсткія санкцыі — выпускаюць усіх палітвязняў, санкцыі здымаюцца.
Заявы Літвы і Польшчы ёсць, але на справе шмат лазовак, якімі карыстаюцца гэтыя краіны. Калі браць суседнія дзяржавы, то, хоць Расія, вядома, лідзіруе, тавараабарот з Беларуссю ў Літвы і Польшчы таксама расце і знаходзіцца на даволі сур'ёзным узроўні. Гандаль ідзе, захоўваюцца эканамічныя адносіны, у тым ліку з выкарыстаннем махлярскіх схем — пераклейвання ярлыкоў і падобных практык. Гэта выглядае цынічна, але калі так будзе працягвацца, вайна прыйдзе ў Еўропу.
Драўніна з Беларусі, яблыкі з Польшчы — калі і далей будуць гандляваць такімі таварамі ў абыход санкцый, вайна апынецца ў Еўропе: у Польшчы, у краінах Балтыі. Таму адных заяў недастаткова — неабходныя канкрэтныя меры. Мы добра бачым розніцу паміж сітуацыямі, калі за заявамі ідуць дзеянні, і калі за імі не ідзе нічога.
Калі б Еўропа зразумела, што адміністрацыя Трампа спрабуе, хай пакуль і ў абмежаваным аб'ёме, зняць цяжар санкцый з Лукашэнкі (што не такое істотнае па аб'ёме эканамічных адносін з ЗША, але надзвычай важнае паводле палітычнага ўплыву), і не выпрацуе ўласныя контрмеры — не для ціску на рэжым, а для выратавання людзей і вызвалення палітвязняў, — сітуацыя будзе развівацца вельмі небяспечна.
Трэба зразумець, што Лукашэнка — гэта фактар вайны. Як бы ён ні прыкідваўся міратворцам, ён застаецца сур'ёзным ваенным фактарам. Гэта ваенны плацдарм супраць Украіны, а ў перспектыве — супраць Польшчы, краін Балтыі і далей. Геаграфічна і з пункту гледжання ваеннай інфраструктуры гэты плацдарм вельмі выгадны для Расіі. Калі ён будзе цалкам задзейнічаны, гэта стане вайной ужо супраць Еўропы.
Таму сёння неабходна ясна гэта ўсведамляць. Я не разумею таго дабрадушша і невыразнага стаўлення ў духу: «Трамп гэтым займаецца, значыць, нам не варта ўмешвацца». Такога падыходу быць не павінна. Бо мы гаворым пра Еўропу, а цяперашняя амерыканская палітыка далёка не заўсёды накіраваная на захаванне і ўмацаванне саюзнікаў. ЗША вядуць гандлёвыя войны не з Кітаем і не з Расіяй, а менавіта з саюзнікамі — з Канадай і іншымі краінамі. Гэта непрадказальнасць шкодзіць Еўропе, і еўрапейскія дзяржавы павінны адстойваць уласныя інтарэсы, а не падладжвацца пад ЗША.
— Расія шукае любыя спосабы, каб, па-першае, адхіляць мірныя прапановы, калі яны з'яўляюцца, і, па-другое, выкарыстоўваць рэжым Лукашэнкі ў ўласных мэтах. Які ваш прагноз: чаго варта чакаць у найбліжэйшы час?
— На жаль, у найбліжэйшы час варта чакаць самай дрэннай сітуацыі для Украіны. Калі адцягнуцца ад існых наратываў, неабходна прызнаць: Пуцін ніколі не спыніць вайну супраць Украіны пры сваім жыцці. Трамп, у сваю чаргу, ніколі не пойдзе на поўную падтрымку Украіны на шкоду ўласным інтарэсам у Расіі.
І менавіта таму цяперашні момант з'яўляецца адным з самых складаных. Здавалася б, усе палумеры ўжо былі выкарыстаныя. Спробы пераканаць Трампа і праз яго паўплываць на Пуціна — гэта шлях тупіковы, але для Украіны ён быў непазбежны, таму што ў яе становішчы немагчыма спыняць дыялог.
Цяпер неабходная мабілізацыя Еўропы, і, на мой погляд, такія магчымасці існуюць. Прэзідэнт Зяленскі робіць вельмі многае ва знешняй палітыцы, аднак важна таксама даць надзею еўрапейскім грамадствам, якія падтрымліваюць Украіну, што пасля карупцыйных скандалаў у краіне з'явіцца вменяемая ўнутраная палітыка.
Я ўдзельнічаў у многіх міжнародных канферэнцыях і бачыў, як там працуюць прадстаўнікі грамадзянскай супольнасці Украіны. Менавіта на іх, на мой погляд, варта рабіць асаблівы акцэнт. Гэта людзі з розным досведам — і вайны, і мірнага жыцця, — і яны настолькі пераканальныя ў асабістых гісторыях, што цяпер неабходна ўзмацняць увагу да ўкраінскага грамадзянскага грамадства ў Еўропе. Людзі адгукаюцца, асабліва на фоне хаосу гвалту ў свеце — вайны ва Украіне, вайны Ізраіля з тэрарыстычнымі групоўкамі і іншых канфліктаў.
Украіна павінна актыўней прасоўваць той вобраз, які ўжо склаўся: мы змагаемся за вашы каштоўнасці і вашы прынцыпы. Мы надзвычай удзячныя вам за прысутнасць прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці ва Украіне — у шпіталях, у навучанні, у рэальнай дапамозе ЗСУ. Менавіта гэтую лінію неабходна ўмацоўваць, бо сёння ідзе сур'ёзнае ідэйнае супрацьстаянне. Крайнія правыя імкнуцца не проста выступаць супраць левых, але і выкарыстоўваюць палітыку ЕС, стараючыся прыроўняць Украіну да непажаданай міграцыі — шмат у чым як вынік непрадуманай міграцыйнай палітыкі самога Еўразвязу.
Чаго чакаць Украіне? Могу запэўніць, што беларусы заўсёды будуць падтрымліваць Украіну, незалежна ад якіх-небудзь прэс-канферэнцый. Украіну чакае цяжкі перыяд, які можа стаць пераломным. Вельмі добра, што кіраўніцтва Украіны не паддалося на дастаткова нахабны ціск звонку: «Давайце зараз заключым пагадненне, якое будзе нявыгаднае для вас, затое мы спынім вайну». Такі падыход вайну не спыніць — ён толькі ўзмоцніць небяспеку для Украіны.