У Чарнобылі выявілі новую форму жыцця

• 1.12.2025, 19:09

Навукоўцы знайшлі дзіўны чорны грыб.

Чарнобыльская зона адчужэння даўно стала сімвалам месца, небяспечнага для чалавека. Але для некаторых арганізмаў гэта тэрыторыя аказалася не прысудам, а новым домам. Пакуль людзі не рызыкуюць заходзіць унутр разбуранага энергаблока, там працягваюць жыць і прыстасоўвацца іншыя формы жыцця. Найбольш дзіўным сярод іх аказаўся чорны грыб Cladosporium sphaerospermum, выяўлены проста на сценах аднаго з самых радыеактыўных будынкаў на планеце. Пра гэта паведамляе партал ScienceAlert.

Нягледзячы на экстрэмальную абстаноўку, грыб не проста выжывае, а адчувае сябе надзвычай добра. Навукоўцы лічаць, што яго цёмны пігмент меланін можа выконваць ролю аналага хларафілу: паглынаць энергію іанізуючага выпраменьвання і выкарыстоўваць яе для жыццядзейнасці. Фармальна гэты працэс называюць радыясінтэзам, хоць даказаць яго пакуль не ўдалося.

Гісторыя пачалася яшчэ напрыканцы 1990-х, калі даследчыкі ўпершыню агледзелі ўнутраныя памяшканні разбуранага рэактара. Да свайго здзіўлення яны знайшлі там цэлую калонію грыбоў, прычым большасць з іх былі цёмнымі, багатымі меланінам. Дамінаваў Cladosporium sphaerospermum, і менавіта ў яго ўзорах зафіксавалі самыя высокія ўзроўні радыяцыі.

Пазней група навукоўцаў з ЗША правяла эксперыменты, якія толькі ўзмацнілі інтрыгу. Калі грыб падвяргалі ўздзеянню іанізуючага выпраменьвання, ён не гінуў і не запавольваў рост. Наадварот, яго развіццё паскаралася, а меланін змяняў свае ўласцівасці, нібыта рэагуючы на радыяцыю не як на пагрозу, а як на дадатковы рэсурс. Гэта супярэчыць звычайным паводзінам жывых арганізмаў, бо іанізуючае выпраменьванне здольнае разбураць малекулы, пашкоджваць ДНК і прыводзіць да клетачнай гібелі.

Пры гэтым незвычайныя паводзіны назіраюцца не ва ўсіх падобных грыбах. Некаторыя віды сапраўды лепш растуць пад уздзеяннем выпраменьвання, іншыя толькі павялічваюць утрыманне меланіну, але не дэманструюць паскоранага росту. Такім чынам, унікальнасць Cladosporium sphaerospermum становіцца яшчэ больш заўважнай, а прычыны яго асаблівасці — яшчэ больш незразумелымі.

Навукоўцы не выключаюць, што грыб выкарыстоўвае радыяцыю не для жывлення, а як механізм адаптацыі, які дазваляе яму вытрымліваць экстрэмальныя ўмовы. Але нельга выключаць і больш нечаканую версію: магчыма, арганізм усё ж такі знайшоў спосаб ператвараць энергію разбуральнага выпраменьвання ў сродак выжывання.