Вучоныя раскрылі таямніцу стварэння каменных ідалаў на востраве Пасхі

• 28.11.2025, 3:00

Яны былі створаныя не адной супольнасцю.

Статуі моаі на востраве Пасхі, якія доўгі час лічылі вынікам працы цэнтралізаванай улады, аказаліся творствам многіх разрозненых супольнасцяў. Да такога выснову прыйшлі вучоныя з Бінгемтанскага ўніверсітэта. Вынікі даследавання апублікаваныя ў часопісе PLOS One.

Моаі традыцыйна разглядаюць як «застылыя твары» продкаў і сімвалы ўлады, аднак новыя даныя змяняюць уяўленні пра тое, хто і як ствараў гэтых гігантаў. Каб разабрацца ў арганізацыі працы старажытных майстроў, даследчая група вывучыла галоўную каменяломню Рана-Рараку з дапамогай дронаў і фотаграметрыі.

Атрыманая высокадэталёвая трохмерная мадэль адкрыла доступ да найменшых слядоў працы: нахілаў, ніш, баразнаў. На яе аснове вучоныя зафіксавалі 426 моаі на розных стадыях завяршэння, 341 роў, што абазначаў форму будучай статуі, 133 пустыя нішы і пяць каменных слупоў, да якіх прывязвалі вяроўкі для акуратнага спуску статуй па схіле.

Аналіз паказаў, што кар’ер быў падзелены на 30 асобных рабочых зон. У кожнай зоне прасочваліся ўласныя прыёмы апрацоўкі каменя, і ўсе этапы стварэння канкрэтнай статуі адбываліся ў межах гэтай тэрыторыі. Паводле слоў вядучага аўтара працы Карла Ліпо, такая структура больш нагадвае сетку самастойных майстэрняў, чым адзіны цэнтр кіравання вытворчасцю.

Назіранні ўзгадняюцца і з іншымі фактамі. Раней гэтая ж каманда вучоных даказала, што перамяшчаць моаі маглі ўсяго некалькі чалавек, «вялі» статую пакалыхваннем — то бок і транспартаванне не патрабавала вялікай колькасці работнікаў і жорсткага кіраўніцтва. Археалагічныя даныя таксама сведчаць, што крыніцы прэснай вады належалі розным супольнасцям, а не аднаму цэнтру ўлады.

«У сукупнасці гэтыя даныя сведчаць пра дэцэнтралізаваную будову грамадства Рапануі, дзе супольнасці маглі і супрацоўнічаць, і супернічаць. Стварэнне моаі выглядала не як загад кіраўніка, а як спосаб заявіць пра сілу ўласнай групы», — адзначае Ліпо.