Лукашэнка хоча прадаваць Еўропе паветра
- 20.11.2025, 19:46
Узурпатар жыве ў паралельнай рэчаіснасці.
Аляксандр Лукашэнка заяўіў, што Беларусь даруе «смярдзючай Еўропе» паветра. Ці праўда, што паветра ў Беларусі настолькі чысцейшае, чым у суседзяў, разбіралася Deutsche Welle.
Недалёкі той час, калі Еўропа будзе плаціць Беларусі за чыстае свежае паветра, якое ўтвараецца дзякуючы лясам і балотам, што зберагаюцца ў краіне. Такую думку Аляксандр Лукашэнка выказаў падчас наведвання Бярэзінскага біясфернага запаведніка 31 кастрычніка.
На яго думку, у ЕС «усяго гэтага практычна няма», а вецер «усё гэтае дабро ў выглядзе чыстага паветра» уносіць туды. «І настане той час, калі гэта смярдзючая Еўропа будзе нам плаціць за тое, што мы беражом тое, што дасталося нам ад Бога», — заявіў Лукашэнка. У той жа час Лукашэнка даручыў развіваць вытворчасці па дрэваапрацоўцы ў Бярэзінскім запаведніку.
Не Беларусь даруе паветра Еўропе, а Еўропа — Беларусі
Заявы Лукашэнкі пра дарэнне Еўропе паветра хімік і запрошаны даследчык Інстытута глабальных катастрафічных рызык (CGRI) Сяргей Бесараб называе «поўным абсурдам». Але нават калі паставіцца да гэтай заявы сур'ёзна, выходзіць, што Лукашэнка не ведае базавых асноў кліматалогіі і геаграфіі, вядомых усім са школы, працягвае эксперт.
«Атмасфера — дынамічная, пастаянна абнаўляльная адзіная сістэма. Паветра пастаянна змешваецца, яго плыні непрадказальныя. Цяпер яно над Бярэзінскім запаведнікам, а прайшла гадзіна — і яно ўжо над Смаленскам або Варшавай», — адзначае Бесараб.
Тэзіс пра тое, што Беларусь «даруе паветра» Еўропе, памылковы; хутчэй наадварот — еўрапейцы даруюць беларусам паветра, кажа экспертка ў галіне змены клімату Ганна Скрыган.
«Беларусь размешчана ў умераных шыротах, і тут дамінуе заходні перанос. Гэта азначае, што пераважная колькасць вятроў і іх паўтаральнасць, то бок колькасць дзён з гэтымі вятрамі, — гэта паўночна-заходнія, заходнія і паўднёва-заходнія ветры».
Наколькі чыстае паветра ў Беларусі?
Калі верыць беларускім дзярждадзеным, паветра ў Беларусі сапраўды чыстае. Паводле Гадавіка стану атмасфернага паветра за 2024 год, апублікаванага Мінпрыроды, агульная карціна стану атмасфернага паветра большасці прамысловых цэнтраў Беларусі даволі спрыяльная.
«Стан паветра ў населеных пунктах, дзе размешчаны аўтаматычныя станцыі бесперапынных вымярэнняў, утрыманне прыярытэтных забруджвальных рэчываў у асноўным ацэньвалася як вельмі добрае, добрае і ўмеранае. Доля перыядаў з задавальняльнай, дрэннай і небяспечнай якасцю атмасфернага паветра была нязначная», — паведамляецца ў гадавіку.
Згодна з данымі швейцарскай арганізацыі маніторынгу паветра IQAir, якія ў любы момант можна праверыць на сайце, на момант напісання гэтага артыкула індэкс якасці паветра ў беларускіх гарадах ацэньваўся як сярэдні: у Мінску — 62, у Гомелі — 58, у Гродне — 58, а ў Брэсце — 77 (значэнні індэксаў: добра (0−50), сярэдне (51−100), небяспечна (301+)).
Пры гэтым трэба ўлічваць, што толькі даныя з Брэста маніторынг атрымлівае ад наземнай станцыі — на сайце пазначана, што гэта ананімны кантрыб'ютар на вуліцы Махновіча, 13. У астатніх выпадках гэта даныя «на аснове змадэляванай інфармацыі са спадарожнікаў пры адсутнасці наземнага датчыка». Для параўнання, у сталіцах суседзяў Беларусі даныя падобныя: у Вільнюсе — 61, Варшаве — 66, у Рызе — 78, у Кіеве — 62.
Нельга сказаць, што паветра ў Мінску чысцейшае, чым у Варшаве
Як тлумачыць Ганна Скрыган, ацэнка якасці паветра праводзіцца ў адпаведнасці са стандартамі такіх вымярэнняў, дзе правяраюць паветра на гранична дапушчальную канцэнтрацыю забруджвальных рэчываў (ГДК). «Аднак падыход у Беларусі адрозніваецца ад еўрапейскага, дзе менш выкарыстоўваюць ГДК, а больш выкарыстоўваюць ацэнку рызык для здароўя».
Што да беларускай статыстыкі па экалогіі, экспертка сумняваецца. «У асноўным аналізы дарагія, ды і няма аднаго аналізу, які дазволіў бы правесці вымярэнні ўсіх прымесяў у атмасферы і зрабіць агульную ацэнку забруджання атмасферы».
Акрамя таго, адназначна сказаць, што ў Мінску якасць паветра вышэйшая, чым у Варшаве, нельга. «Па-першае, у нас розныя падыходы да вымярэння. Па-другое, няма інтэгральнага паказчыка, і, па-трэцяе, якасць паветра — лакальны паказчык, які залежыць ад многіх прычын».
Што да распаўсюджанага стэрэатыпу пра тое, што беларускія лясы — гэта «лёгкія Еўропы», Ганна Скрыган тлумачыць, што еўрапейскі кісларод «вытворваюць» не беларускія лясы, а хутчэй балоты. «Лясы ў Беларусі не знаходзяцца ў стане ўстойлівай супольнасці, калі яны генеруюць кісларод. Асабліва калі ўзяць да ўвагі нарыхтоўку драўніны, то часцей лясы выдзяляюць вуглякіслы газ».
У паветры Беларусі ўдвая больш выкідаў, чым у Еўропе
Са свайго боку Сяргей Бесараб спасылаецца на рэйтынг Pollution Index рэсурсу Numbeo, які наглядна параўноўвае ўзровень глабальнага забруджвання: згодна з ім, у Беларусі сярэдні ўзровень забруджанасці, а ў Еўропе — нізкі. Акрамя таго, адзначае эксперт, паводле даных Праграмы развіцця ААН у Беларусі, узровень выкідаў шкодных рэчываў у краіне складае 130 кг на чалавека ў год, а ў ЕС — 80 кг, то бок у Беларусі ён у два разы вышэй.
Таму, паводле слоў Сяргея Бесараба, у Беларусі паветра далёка не чыстае — старое савецкае абсталяванне, няма мадэрнізацыі ачышчальных збудаванняў, прысутнічаюць выкіды аксідаў серы, выхлапы аўтамабіляў — аксіды азоту. «Думаю, калі Лукашэнку слухалі беларусы, напрыклад, са Светлагорска або Наваполацка, у іх, напэўна, слёзы цяклі, бо там надзвычай цяжкая сітуацыя з паветрам. У адрозненне ад Еўропы, якая дзесяцігоддзямі ўкладвалася ў зялёны парадак дня і мінімізацыю выкідаў».
Акрамя таго, у Еўропе даволі жорсткія стандарты адносна дапушчальных выкідаў у атмасферу, якія прымяняюцца да прадпрыемстваў і прамысловасці. «Еўропа ў гэтым плане абсалютны эталон, там жорсткі падыход. У Беларусі ўсё непразрыста — дзесьці па стандартах арыентуюцца на Еўропу, а дзесьці проста абнаўляюць савецкія нарматывы, і няма ніякага тлумачэння, адкуль бяруцца тыя ці іншыя лічбы».
Ці можна наогул сячы драўніну ў Бярэзінскім запаведніку?
Пасля абурэнняў наконт таго, што Беларусь «даруе» паветра еўрапейцам, Лукашэнка заявіў, што «мы павінны працаваць і для сябе», нават «там, дзе забаронена», і даручыў тыражаваць у Беларусі невялікія вытворчасці па перапрацоўцы драўніны. Экспертка ў галіне змены клімату Ганна Скрыган тлумачыць, што Бярэзінскі запаведнік — гэта эталонная прыродная тэрыторыя, якая ўваходзіць у міжнародную сістэму біясферных запаведнікаў, у якой захаваліся ў першародным выглядзе першасныя лясы Беларусі.
«Любы запаведнік мае тры зоны: у адной дазволеная пэўная гаспадарчая дзейнасць, другая зона — пераходная, і трэцяя — ядро запаведніка, дзе забароненыя любыя ўмяшанні ў экасістэму. І нават калі вырубка будзе праводзіцца ў дазволенай зоне, зусім не ясна, як гэта адаб'ецца на астатняй частцы запаведніка і на экасістэме, бо гэта ўплывае на гідралогію тэрыторыі, міграцыю жывёл і гэтак далей. Як эколаг магу сказаць, што гэта будзе святатацтва, там ні ў якім разе нельга сячы лес», — кажа Скрыган.