Момант ісціны

• Уладзіслаў Іназемцаў
• 19.11.2025, 14:11

Расійская эканоміка падае надзвычай супярэчлівыя сігналы.

Іх я паспрабую інвентарызаваць у наступнай калонцы. Але ўсё больш цікавай інфармацыі прыходзіць з знешняга контуру — і яна ў значнай меры звязаная з жорсткім прэсінгам расійскіх нафтавых кампаній з боку амерыканскай адміністрацыі.

І калі страта «Лукойлам» замежнага бізнесу і выгаднае набыццё яго замежнымі гульцамі выглядае справай часу — уласна кажучы, міжнародная прысутнасць буйной расійскай карпарацыі на працягу апошніх чатырох гадоў выглядае дзіўным недаразуменнем, то агульны ўплыў амерыканскіх мер патрабуе падрабязнага аналізу.

Санкцыі ЗША супраць «Раснафты» і «Лукойла» ў многім капіруюць тыя, што ўвяла адміністрацыя Джо Байдэна ў студзені гэтага года супраць «Газпрам-нафты», «Сургутнафтагаза» і звязаных з імі трэйдараў. (Тады Крэмль заяўляў, што дэмакраты імкнуцца «перадаць Дональду Трампу максімальна цяжкую спадчыну ў адносінах з Расіяй».) Яны тады не адбіліся наколькі-небудзь катастрафічным чынам на расійскім экспарце нафты. На працягу лета экспарт заставаўся блізкім да сярэднямесячных значэнняў першай паловы года, а цана гатунку Urals нават перавышала 60 долараў за барэль — тагачасны максімальны ўзровень (цэнавы паталок) для расійскай нафты. Закупкі з боку Кітая змяняліся нязначна, а зніжэнне экспарту ў Індыю часткова кампенсавалася пастаўкамі ў Егіпет, адкуль большая частка расійскай нафты перапрадавалася ў Індыю. Расійскае Мінэнерга нядаўна прагназавала, што экспарт нафты з краіны па выніках 2025 г. перавысіць леташні.

Тым часам наступствы цяперашніх санкцый ужо цяпер выглядаюць значна больш сур'ёзнымі.

Тры трэнды

Эксперты адзначаюць мінімум тры важныя трэнды.

Па-першае, гэта рэзкі рост дысконту на расійскія гатункі нафты: напрыканцы мінулага тыдня каціроўка Urals у Наварасійску апускалася ніжэй за 38 долараў за барэль, зніжкі адносна кошыка паўночнаморскіх еўрапейскіх гатункаў NSD перавышалі 25 долараў за барэль, а ў балтыйскіх партах яны падымаліся вышэй за 20 долараў за барэль. Падобнага дыферэнцыялу цэн рынак не бачыў з вясны 2023 г., і гэта вельмі трывожны сігнал у цэлым для ўсёй расійскай эканомікі: як бы ўлады ні распавядалі пра зніжэнне залежнасці бюджэту ад нафтагазавых даходаў, іх істотнае падзенне стала ў гэтым годзе асноўнай прычынай фарміравання дэфіцыту федэральнай казны.

Па-другое, хутка стала прыкметным перанасычэнне рынку расійскімі пастаўкамі: вялікая колькасць танкераў засталася ў моры нявыгружанай, бо патэнцыйныя пакупнікі, нягледзячы на тое, што самі санкцыі яшчэ не ўступілі ў сілу, аддалі перавагу дачакацца праяснення сітуацыі. Да сярэдзіны лістапада такім чынам было «складзіравана» больш за 350 млн барэляў нафты з Расіі, або амаль 40% ад усіх сусветных запасаў, якія на той момант знаходзіліся ў моры.

Па-трэцяе, амаль штодня прыходзяць навіны, што той ці іншы пакупнік спыніў атрыманне расійскай сыравіны. Паведамляецца, у прыватнасці, што КНР на працягу лістапада можа скараціць закупкі больш чым на дзве траціны, Індыя ўстрымліваецца ад заключэння кантрактаў на снежань, а Турцыя нарошчвае пастаўкі нафты з Іраку, Азербайджана і Казахстана. Калі гэтыя трэнды захаваюцца або, тым больш, узмоцняцца, давядзецца дапусціць, што расійскі бюджэт адчуе дадатковы ціск ужо да канца года.

Момант ісціны

Аднак «момант ісціны» наступіць не ў бліжэйшыя тыдні.

Праблема замяшчэння расійскай нафты нікуды не знікне, і адмовіцца ад яе на працяглы тэрмін буйным пакупнікам будзе складана. Таму я ўпэўнены, што ўжо цяпер Масква прапануе ім разнастайныя варыянты абыходу санкцыйных абмежаванняў, частка з якіх будзе задзейнічана ўжо ў бліжэйшыя тыдні — у чаканні таго, ці прымуць кангрэсмэны закон «Грэма-Блюменталя» і ці пашыраць амерыканцы спіс падсанкцыйных кітайскіх кампаній (пакуль «казлом адпушчэння» стаў толькі буйны НПЗ Shandong Yulong Petrochemical, і рынак відавочна чакае далейшых крокаў). Зусім відавочна таксама, што рэальны пераход да ціску на КНР зноў развяжа гандлёвую вайну паміж Кітаем і ЗША, якая толькі злёгку заціхла пасля сустрэчы Дональда Трампа і Сі Цзіньпіна ў Паўднёвай Карэі. Не варта сумнявацца, што ў Вашынгтоне будуць ацэньваць яе наступствы пры прыняцці любых новых санкцыйных рашэнняў.

Вынікі пакуль падводзіць рана, але ў прагнозах я б зыходзіў з таго, што цяперашні раунд санкцыйнай барацьбы — хутчэй псіхалагічная, чым эканамічная вайна. Дональд Трамп па-ранейшаму спадзяецца, што ў Крамлі апамятаюцца і пачнуць канструктыўныя перамовы аб завяршэнні вайны — і, судзячы з таго, што расійскі бок раздосадаваны правалам дыялогу, такую магчымасць не варта цалкам выключаць.

Наўрад ці варта меркаваць, што Уладзімір Пуцін (нават і не дабіўшыся радыкальных поспехаў на фронце, якія Крэмль анансаваў амаль увесь апошні месяц) гатовы на сур'ёзныя саступкі — і калі перамовы і будуць адноўлены, то прыблізна вакол былых пазіцый: каб гэта змяніць, Вашынгтону трэба не проста прымусіць Пекін купляць менш расійскай нафты, а зрабіць яго сваім саюзнікам у комплексным ціску на Маскву. Гэтую мэту аднымі санкцыйнымі і мытнымі пагрозамі дасягнуць немагчыма — для такога выніку неабходная змена парадыгмы адносін, падобная да той, што адбылася ў 1970-я гады.

ЗША пэўны час будуць павышаць стаўкі, але нават з фармальным ухваленнем жорсткіх мер супраць гандлёвых партнёраў Расіі ніякія пошліны масава імплементаваныя не будуць — і ў выніку мы ўбачым у той ці іншай меры паўтарэнне сцэнару пачатку 2024 г.: спачатку правал у нафтавым экспарце — у перспектыве яго паступовае аднаўленне. Менавіта такімі чаканнямі, я мяркую, і тлумачыцца вельмі вялая рэакцыя сусветных рынкаў на тое, што адбываецца ў апошнія тыдні.

Уладзіслаў Іназемцаў, The Moscow Times