Меркель і ўцёкі з «халадзільніка»

• Віталь Портнікаў
• 9.10.2025, 16:23

Для Пуціна вайна — спосаб захаваць імперыю.

Былая федэральная канцлерка Германіі Ангела Меркель нечакана прыцягнула ўвагу палітыкаў і журналістаў краін Цэнтральнай Еўропы і Украіны, калі заявіла, што нежаданне кіраўнікоў Польшчы і краін Балтыі падтрымліваць прамы дыялог з прэзідэнтам Пуціным нібыта ўзмацніла яго агрэсіўнасць і, у выніку, стала адной з прычын новага нападу Расіі на Украіну.

Няма чаго хаваць: лідары гэтых краін сапраўды папярэджвалі сваіх заходніх калег пра агрэсіўнасць Крэмля — тады, калі гэта яшчэ не было «папулярнай» тэмай, калі ў Германіі і Францыі яшчэ жывілі ілюзіі, быццам эканамічнае супрацоўніцтва з Масквой здольнае стрымліваць новую эскалацыю. Але, магчыма, варта было прыслухацца да гэтых папярэджанняў?

Польшча, якая пасля вайны знаходзілася ў савецкай зоне ўплыву, а таксама Літва, Латвія і Эстонія — былыя савецкія рэспублікі — значна лепш разумелі, чаго дамагаецца Пуцін. Галоўнай мэтай расійскага прэзідэнта было вяртанне да так званых «межаў 1991 года» і аднаўленне таго, што ён лічыць «сапраўднай расійскай дзяржавай». Крэмль імкнуўся ўтрымаць былыя савецкія рэспублікі ў своеасаблівай палітычнай замарозцы — не дапусціць іх уступлення ў саюзы, якія абавязвалі б абараняць гэтыя краіны ў выпадку расійскай агрэсіі.

І менавіта ў перыяд знаходжання Ангелы Меркель на пасадзе федэральнай канцлеркі Германіі Берлін актыўна супрацьдзейнічаў спробам былых савецкіх рэспублік вырвацца з гэтага «халадзільніка». Дастаткова ўзгадаць пазіцыю Германіі на саміце НАТА ў Бухарэсце, калі Кіеў і Тбілісі так і не атрымалі план дзеянняў па сяброўстве ў Альянсе. Такая палітыка толькі падсілкоўвала небяспечныя ілюзіі Пуціна: маўляў, калі прыйдзе час, ён проста «вярне» Украіну.

Рубікон быў перайдзены тады, калі еўрапейскія лідары пагадзіліся на падпісанне Пагаднення аб асацыяцыі паміж Украінай і Еўрапейскім саюзам. Відавочна, нават Меркель тады не лічыла, што гэты дакумент здольны «раздражніць» Пуціна і стаць падставай для канфлікту. Яна, як і тагачасны прэзідэнт ЗША Дональд Трамп, бачыла сваёй галоўнай задачай зняцце «трывог» Крэмля ў сферы бяспекі. Якія тут маглі быць праблемы з асацыяцыяй?

Але Пуцін успрыняў пагадненне як спробу Украіны вырвацца з палітычнага халадзільніка пры падтрымцы Захаду. Калі Расія не прызнавала Украіну або любую іншую былую рэспубліку сапраўды суверэннай дзяржавай, а Захад бачыў яе менавіта як суверэнную краіну, канфліктаў станавіўся непазбежным — з Меркель або без яе. І галоўнай перадумовай канфлікту была менавіта негатоўнасць да рэальнай вайны.

Гэтую негатоўнасць Захад дэманструе і сёння, а ў самой Украіне небяспечныя ілюзіі не расселіся нават пасля анексіі Крыму і толькі ўзмацніліся пасля абрання Уладзіміра Зяленскага прэзідэнтам.

Саміт «нармандскай чацвёркі» ў Парыжы, дзе Меркель, Макрон і Зяленскі спрабавалі дамаўляцца з Пуціным, выглядаў як небяспечны эксперымент, у якім людзі былі гатовыя сунуць галаву ў пашчу тыгра. Гэта, дарэчы, і быў той самы прамы дыялог, за які цяпер выступае былая канцлерка — без удзелу палякаў. І калі жаданне Зяленскага мець зносіны з Пуціным можна было растлумачыць яго палітычнай недасведчанасцю і непаразуменнем кантэксту, то што адбывалася з дасведчанай Меркель? Цяпер ясна: яна таксама не ўсведамляла сапраўдных мэтаў Пуціна.

Не менш важнай часткай палітыкі Меркель стаў яе ўдзел у энергетычных праектах Крэмля — найперш у будаўніцтве «Паўночнага патоку». Канцлерка, відавочна, меркавала, што эканамічнае супрацоўніцтва знізіць рызыкі агрэсіі, што Пуцін не ахвяруе прыбыткам «Газпрама». Але для Крэмля гэты газаправод меў іншае прызначэнне: ён ствараў умовы для вайны, а не для міру. Пуцін хацеў забяспечыць пастаўкі энергарэсурсаў на выпадак нападу на Украіну і адначасова атрымаць рычаг эканамічнага ціску.

Фактычна, калі будаўніцтва «Паўночнага патоку-2» было завершана — і Меркель асабіста ездзіла ў Вашынгтон угаворваць Джо Байдэна не ўводзіць санкцыі супраць праекта — пачалася вялікая вайна. Гэты факт павінен быў стаць балючым напамінам для тых, хто ігнараваў папярэджанні пра сувязь паміж энергетычнай залежнасцю Еўропы і расійскай агрэсіяй.

Аднак нават праз больш як дзесяць гадоў пасля пачатку расійска-украінскага канфлікту Меркель, падаецца, так і не пераасэнсавала ўласную ролю і магчымасці. Яна не разумее, што каб стрымаць Пуціна ад вайны, трэба было да гэтай вайны рыхтавацца, а не шукаць шляхі дыялогу і ўміротворэння расійскага лідара.

Гэта яшчэ раз даказвае: нават заходнія палітыкі, якіх лічылі ўзорам «рэалізму», насамрэч не зразумелі сутнасці путінскага праекта. І калі яны не ўсвядомілі, што для Пуціна вайна — спосаб захаваць імперыю, то што ўжо казаць пра заходніх грамадзян, далёкіх ад разумення таго, чаму Крэмль гатовы ваяваць з усёй Еўропай дзеля свайго фантомнага мінулага.

Віталь Портнікаў, slawa.tv