Беларусы яшчэ скажуць сваё слова

• Дзмітрый Чарнышэў
• 8.10.2025, 13:14

Новая Рэч Паспалітая — гэта не замена НАТА і ЕС, а іх узмацненне.

Адмоўны адбор і агульная інтэлектуальная дэградацыя Крэмля прыводзяць да таго, што расійскія стратэгі разучыліся пралічваць наступствы сваіх дзеянняў. Тым часам усё даволі відавочна — калі ў класе з’яўляецца дэбіл, што застаўся на другі год і ўмее толькі махаць кулакамі, больш слабыя, але разумныя вучні аб’ядноўваюцца супраць яго. Ніхто не хоча хадзіць пабітым, нікому не падабаецца, што ў яго адбіраюць грошы на сняданкі. Сённяшнія чэкісты не могуць адказаць на простае пытанне: «Што будзе, калі іх планы захопу чужой тэрыторыі праваляцца?» Або, пераходзячы на мову піцерскай гапаты: «А што, мля, калі не?»

Пытанне «Ці гатовыя еўрапейцы паміраць за Даўгаўпілс?» можа гучаць абстрактна ў Мадрыдзе або ў Афінах. Але ў Рызе, Таліне або ў Варшаве людзі разумеюць, што калі Пуціна не адкінуць ад Херсона, то наступнымі ахвярамі расійскай агрэсіі будуць яны. «Нашы МіГі сядуць у Рызе». І гэта падштурхоўвае краіны да аб’яднання. Цалкам магчыма стварэнне Рэчы Паспалітай 2.0.

Стагоддзямі народы гэтага рэгіёна былі аб’ектамі чужой волі — Расійскай, Германскай, Аўстрыйскай імперый, СССР. Новы саюз — гэта вяртанне суб’ектнасці. У гэтых краін была падобная гісторыя і падобныя траўмы. Былі такія ж рэпрэсіі, раскулачванні і высылкі ў Сібір. Быў падобныя забароны на выкарыстанне сваёй мовы. Былі і калектывізацыі, і русіфікацыі. Былі акупацыі і ваенныя інтэрвенцыі. Ідэнтычнасць таксама можа быць адмоўнай — мы так больш ніколі не хочам. Так, у гісторыі гэтых краін былі свае чорныя старонкі, былі ўзаемныя прэтэнзіі, але ўсё гэта можна пакінуць у мінулым.

Ды і лексічна ўкраінская мова бліжэй да польскай, чым да рускай. І палякі, беларусы і ўкраінцы нашмат большыя славяне, чым расейцы. І таракан Лукашэнка — не назаўсёды. І беларусы яшчэ не сказалі свайго апошняга слова. І Калінінград можа добраахвотна далучыцца да новага саюза.

І што самае галоўнае — у людзей ёсць агульныя каштоўнасці дэмакратыі, свабоды і нацыянальнага самавызначэння. Новая дзяржава можа быць пабудавана не на ідэалогіі, а на прагматызме. Сумесныя інфраструктурныя праекты — адзіная аўтамабільная і чыгуначная сетка з пераходам на еўрапейскую каляіну. Агульнае стратэгічнае планаванне, каардынацыя кібербяспекі. Адзіная энергасістэма. Агульны лічбавы рынак. Свабодны рух людзей, тавараў і капіталу. Ніякага дыктату ў моўным пытанні.

І гэта ўжо не «малыя народы», «малодшыя браты» і «лімітрофы». Гэта ўжо сур’ёзна. Насельніцтва — больш за сто мільёнаў. Тэрыторыя — большая за Францыю і Германію разам. Выхад да двух мораў: Балтыйскага і Чорнага. Транзітны калідор Еўропа–Азія пралягае праз гэтую новую краіну (значыць, трэба дамаўляцца). Сумесны ВУП — больш за 2,5 трыльёна долараў (пасля аднаўлення Украіны) — гэта больш, чым ВУП Расіі.

Плюс уласная вытворчасць узбраенняў — артылерыя, дроны, марскія беспілотнікі, крылатыя ракеты. Інтэграваная сістэма СПА ад Балтыкі да Чорнага мора. Агульны ваенны бюджэт, агульная разведка і адзіныя ўзброеныя сілы, здольныя спыніць уварванне з Усходу. Не трэба абараняць шмат розных мяжэй — дастаткова разам трымаць адну мяжу. Не трэба ставіць свой лёс у залежнасць ад рашэнняў якой-небудзь Венгрыі або Славакіі. Асобна адзначу, што новая Рэч Паспалітая — гэта не замена НАТА і ЕС, а іх узмацненне.

Рэч Паспалітая 2.0 будзе казаць Расіі: Мы вас больш не баімся. Мы разам.

Казаць Захаду: Мы не прасіцелі. Мы — сур’ёзныя партнёры. Мы абараняем агульныя каштоўнасці.

Казаць іншым постсавецкім народам: Ёсць альтэрнатыва. Дэмакратыя магчымая. Малдова, Арменія і Грузія — вы можаце далучыцца да нас.

Старая Рэч Паспалітая пала пад націскам імперый. Новая можа нарадзіцца з попелу апошняй імперыі.

Дзмітрый Чарнышэў, «Фэйсбук».