Віталь Портнікаў: Меркель павінна задаць сабе адно важнае пытанне
- 7.10.2025, 15:34
Як «Паўночны паток» паўплываў на пачатак вайны супраць Украіны.
Заявы былога канцлера Германіі Ангелы Меркель выклікалі бурлівую рэакцыю ў Еўропе. Палітык фактычна пераклала частку адказнасці за агрэсію Расіі на Польшчу і краіны Балтыі, а таксама паспрабавала апраўдаць паводзіны Крамля пандэміяй COVID-19.
Чаму Меркель вырашыла менавіта цяпер падняць тэму адказнасці Польшчы і краін Балтыі? Ці можна разглядаць гэта як спробу апраўдаць уласную палітыку ў дачыненні да Расіі?
Пра гэта сайт Charter97.org пагутарыў з вядомым украінскім палітолагам і публіцыстам Віталём Портнікавым:
— Думаю, што Ангела Меркель можа лічыць са свайго палітычнага досведу, што галоўнай задачай было стрымліванне Пуціна — шляхам перамоваў, шляхам нейкіх эканамічных, палітычных абяцанняў. Абсалютна рэзонна разумець, што ў выпадку, калі пачынаецца вялікая вайна, магчымасці яе спыніць значна меншыя, чым прадухіліць.
З іншага боку, мне здаецца, што пошук вінаватых у ўласным палітычным лагеры таксама не зусім карэктны. Для таго, каб Пуцін вырашыўся на так званую вялікую вайну, — а я хацеў бы нагадаць, што ён, уласна, і не планаваў ніякай вялікай вайны, а планаваў бліцкрыг, які павінен быў завяршыцца за некалькі дзён, — патрэбныя былі канкрэтныя палітычныя ўмовы, якія павінны былі скласціся. І я хачу вам нагадаць, што Ангела Меркель не ўтрымала Пуціна ад акупацыі, анексіі Крыму або ад пачатку баявых дзеянняў на Данбасе.
А вось наступны этап падзей — чаму Пуцін вырашыўся на бліцкрыг, — гэта ўжо не пытанне таго, што з ім размаўлялі або не размаўлялі, гэта пытанне ягонай ацэнкі сітуацыі. Гэтая ацэнка была звязаная і з тым, як расійскі прэзідэнт ацэньваў патэнцыял Украіны — з пункту гледжання супраціву ўкраінскага кіраўніцтва і ўзброеных сіл гэтаму бліцкрыгу, і з пункту гледжання наступстваў гэтага бліцкрыгу.
І тут мы набліжаемся, дарэчы, да пытання, якое заўсёды будзе дыскусійным паміж Ангелай Меркель і тымі, хто абвінавачвае яе ў недаацэнцы сітуацыі. Самае з’яўленне альтэрнатыўных энергетычных маршрутаў, такіх як «Паўночны паток»: стрымлівала гэта Пуціна ад далейшай вайны ці, наадварот, прадастаўляла яму магчымасць для новых ваенных дзеянняў, паказваючы, што ўкраінскай газатранспартнай сістэме ёсць альтэрнатыва? Вось гэта вельмі добрае пытанне, якім Ангела Меркель магла б задацца.
— Расія актывізавала гібрыдныя атакі на Еўропу — фіксуюцца палёты беспілотнікаў і самалётаў РФ над краінамі ЕС. Якую мэту пераследуе Пуцін? Разведка боем? Прамацванне межаў НАТА?
— Я думаю, што гэта і тое, і другое. Але, вядома, галоўнае — гэта спроба зразумець, дзе праходзяць тыя чырвоныя лініі, пасля якіх Захад ужо гатовы да нейкага рашучага адказу.
Любая вялікая вайна патрабуе эскалацыі ў тым выпадку, калі агрэсару не ўдаецца дасягнуць уласных мэтаў. Гэта цалкам лагічны падыход любой агрэсіўнай стараны да сітуацыі. Расійская армія не можа акупаваць тую тэрыторыю, якую Пуцін ужо цяпер хацеў бы бачыць пад сваім кантролем. Украіна не згаджаецца на капітуляцыю. У гэтым сэнсе не відаць ніякіх прычын, якія маглі б дапамагчы вывесці вайну з тупіку. І Пуцін бачыць як адну з гэтых прычын, адну з магчымасцяў, — далейшую эскалацыю і маштабаванне вайны.
— Як варта адказваць Еўропе на гэтыя правакацыі? Як можна пакласці ім канец, ведаючы псіхалогію Пуціна?
— Думаю, Еўропе трэба пазбаўляцца ад страху. Ёсць канкрэтныя дзеянні, якія можна прадпрымаць: агульная бязлётная зона паміж краінамі НАТА і Украінай, каб сумеснымі намаганнямі збіваць расійскія ракеты і беспілотнікі ў паветранай прасторы Украіны; больш інтэнсіўная ваенная дапамога Украіне; большая колькасць санкцый. Вядома, неабходна збіваць расійскія беспілотнікі ў паветранай прасторы краін НАТА.
— Украіна працягвае наносіць удары па расійскіх НПЗ і тэрміналах, што ўжо прыводзіць да праблем з палівам у РФ. Ці дзейсны гэта інструмент ціску? Мы ж разумеем, што для Пуціна гэтая вайна экзістэнцыяльная. Яму ўсё роўна, ці будзе бензін на запраўках у расіян. Ці ёсць тая мяжа, калі падобныя атакі ЗСУ могуць прымусіць Пуціна спыніцца?
— Гэта залежыць ад таго, які будзе рэальны ўрон і наколькі хутка можна аднавіць нафтаперапрацоўчыя заводы пасля ўдараў. Ацаніць гэта не так проста, вядома, мы самі не можам. Мы не энергетікі, не эканамісты. Мы бачым, што ўдары ёсць, што страты ёсць. Як усё гэта аднаўляецца — гэта наступнае пытанне.
Безумоўна, гэта сур’ёзны рычаг ціску. Безумоўна, у сітуацыі, якую мы назіраем, пэўны ўзровень эканамічнай шкоды можа прывесці да спынення ваенных дзеянняў. Але гэты ўзровень эканамічнай шкоды не так проста ўстанавіць. Не кажучы ўжо пра тое, што я зусім не лічу, што спыненне вайны з’яўляецца якой-небудзь сур’ёзнай пагрозай для рэжыму Пуціна, бо гэта ўжо будзе залежаць ад эфектыўнасці сілавога апарату ў самой Расіі.