Яўген Афнагель: Ёсць лепшы спосаб пакараць Лукашэнку

• 29.10.2025, 17:59

Важна, каб Еўропа была адкрытай для беларусаў.

Мяжа Літвы з Беларуссю зачыненая як мінімум на месяц. Прычынай сталі шматлікія інцыдэнты з метэазондамі, што прыляцелі з тэрыторыі Беларусі і парушылі працу літоўскіх аэрапортаў. Улады называюць тое, што адбываецца, гібрыднай атакай і абяцаюць найжорсткія меры ў адказ.

Як можна ацаніць рашэнне Літвы закрыць мяжу з Беларуссю? На гэтую тэму сайт Charter97.org пагутарыў з былым палітвязнем, каардынатарам грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Яўгенам Афнагелем.

— Сам факт таго, што Літва паслядоўна і аператыўна рэагуе на правакацыі, вельмі радуе. Мы бачым кансэнсус у літоўскім грамадстве — і ўлада, і апазіцыя разумеюць сутнасць беларускага рэжыму і пагрозы, якія ад яго зыходзяць, у тым ліку пагрозы нацыянальнай бяспекі. З іншага боку, ёсць іншыя, значна лепшыя спосабы пакараць Лукашэнку, бо ні ён, ні ягоныя чыноўнікі і так не перасякуць у бліжэйшы час мяжу Літвы. Гандаль, грузаперавозкі, калінінградскі транзіт — вось сапраўдныя балючыя пункты і для Мінска, і для Масквы.

Зачыненне памежных пераходаў мацней за ўсё ўдарыла па звычайных грамадзянах Беларусі, для якіх паездка ў Вільнюс — адна з нямногіх магчымасцяў убачыць альтэрнатыву таму, што адбываецца ў нас на радзіме, сустрэцца са сваімі сваякамі і сябрамі, вымушанымі пакінуць краіну праз рэпрэсіі.

— Хто, на вашу думку, стаіць за атакамі метэазондаў на Літву — беларускія спецслужбы, Расія, ці гэта сумесная аперацыя? Якія мэты такіх дзеянняў?

— Беларускія спецслужбы каардынуюць сваю дзейнасць з расійскімі, яны саюзнікі. Без іх ведама і ўдзелу правесці такія маштабныя аперацыі — нагадаю, паветраныя шары з’яўляліся адначасова ў розных раёнах Літвы — немагчыма. Да таго ж гаворка не толькі пра метэазонды. За апошнія два месяцы паветраную прастору Літвы парушалі таксама дроны і самалёты. У верасні была атака на Польшчу, абломкі расійскіх беспілотнікаў знаходзілі ў Латвіі.

Гэта не выпадковыя падзеі, а звёны аднаго ланцуга — частка гібрыднай вайны, якую беларускі і расійскі рэжымы вядуць супраць Еўропы. Мэты могуць быць розныя — ад аналізу рэакцыі на падобныя падзеі з боку краін-суседак Беларусі, з боку ЕС і НАТА да зандзіравання сістэмы ППА і разведкі. Акрамя таго, нельга забывацца пра прамы ўрон: толькі цягам аднаго тыдня аэрапорт Вільнюса быў вымушаны спыняць працу чатыры разы, былі скасаваныя дзесяткі рэйсаў, страты нясуць авіякампаніі. Змены маршрутаў прывялі да затрымак і нязручнасцяў для пасажыраў. Думаю, ужо цяпер многія турысты задумваюцца, ці варта ляцець у Літву ў бліжэйшы час.

— Якія яшчэ меры можа прыняць Літва, каб абараніцца ад падобных гібрыдных атак — дыпламатычныя, ваенныя ці тэхнічныя?

— Найбольш простыя і дзейсныя меры — цалкам закрыць мяжу для грузаперавозак, спыніць гандаль з Беларуссю і спыніць транзіт у Калінінградскую вобласць Расіі. Такія дзеянні могуць спыніць правакацыі, а магчыма, і прамую агрэсію. Гэта ўжо пытанне бяспекі.

Краіны Балтыі — першая мішэнь для расійскага нападу пасля Украіны. Верагоднасць вялікай вайны ва Усходняй Еўропе цяпер расце з кожным днём. Краінам, якія мяжуюць з Беларуссю і Расіяй, трэба найперш думаць пра сваю бяспеку, павялічваць ваенныя выдаткі і ўмацоўваць абарону. Не варта разлічваць, што Лукашэнка застанецца ўбаку ў выпадку прамога сутыкнення. Гэтую памылку ў свой час дапусцілі ўкраінцы. Доўгі час у Кіеве думалі, што, гандлюючы з дыктатарам, абароняць сябе, хоць прадстаўнікі беларускай апазіцыі неаднаразова папярэджвалі, што напад на Украіну будзе і з тэрыторыі Беларусі. У 2022 годзе так і адбылося.

Пры гэтым трэба разумець, што, у адрозненне ад лукашэнкаўскага рэжыму, большая частка звычайных беларусаў хоча ваеннай паразы Расіі, вызвалення Беларусі, уступлення нашай краіны ў ЕС і, улічваючы падзеі апошніх гадоў, у НАТА. Пры гэтым у многіх маіх суайчыннікаў, у тым ліку ў тых, хто ваяваў на баку Украіны, ёсць шмат складанасцяў, звязаных з адкрыццём рахункаў, атрыманнем неабходных дакументаў, пошукам працы ў краінах ЕС.

Важна, каб Еўропа была адкрытай для беларусаў, бо ў нас агульныя мэты і агульны вораг.

— Пасля заявы прадстаўніка прэзідэнта ЗША Джона Коула, які заклікаў Беларусь прадухіліць новыя інцыдэнты з метэазондамі, — ці можна чакаць, што Вашынгтон узмоцніць ціск на рэжым Лукашэнкі?

— Дзіўна, што ў той жа заяве гаворыцца пра «спыненне вайны ва Украіне», а не пра забеспячэнне перамогі Украіны і вызваленне захопленых тэрыторый. Калісьці палітыка прымірэння агрэсара прывяла да Другой сусветнай вайны. Еўрапейцы гэта памятаюць і разумеюць значна лепш, чым сённяшняя амерыканская адміністрацыя. Вельмі хочацца спадзявацца, што мы ўбачым рэальны ціск і на беларускі, і на расійскі рэжым з боку ЗША.