Чаго чакаць ад санкцый Трампа

• Пётр Алешчук
• 27.10.2025, 12:09

Рэакцыя сусветнага рынку адбылася імгненна.

Восенню 2025 года прэзідэнт ЗША Дональд Трамп раптоўна ўвёў жорсткія санкцыі супраць двух найбуйнейшых расійскіх нафтавых кампаній «Роснефть» і «Лукойла». Мэта — аказаць ціск на Крэмль і прымусіць Маскву спыніць вайну ва Украіне. Санкцыі прадугледжвалі замарожванне актываў кампаній у ЗША, забарону амерыканскім кампаніям і грамадзянам весці з імі бізнес, а таксама пагрозу «другасных санкцый» тым замежным банкам і пакупнікам, хто будзе гандляваць расійскай нафтай. «Роснефть» і «Лукойл» забяспечваюць амаль палову ўсяго экспарту расійскай нафты. Рэакцыя сусветнага рынку была імгненнай. Ужо да канца кастрычніка пасля абвяшчэння санкцый сусветныя цэны на нафту падскочылі прыкладна на 5%, а найбуйнейшыя пакупнікі расійскіх энергарэсурсаў (перш за ўсё Кітай і Індыя) амаль адначасова прыпынілі закупкі.

Новыя санкцыі прыкметна паралізавалі асноўныя каналы расійскага нафтавога экспарту. Адразу пасля ўвядзення абмежаванняў кітайскія дзяржаўныя нафтавыя кампаніі абвясцілі пра прыпыненне закупак расійскай нафты. У Індыі найбуйнейшая прыватная кампанія Reliance Industries заявіла пра маштабную карэкціроўку або нават часовую прыпынку закупак расійскай нафты. «Роснефть» разам з «Лукойлам» здабываюць каля паловы ўсёй сыравіны, якая экспартуецца. Гэтыя кампаніі разам адпраўляюць на экспарт прыкладна 2 мільёны барэляў у суткі. Спыненне закупак з боку кітайскіх і індыйскіх пакупнікоў азначае драматычнае скарачэнне нафтавага экспарту Расіі.

Адразу пасля абвяшчэння санкцый рынкі рэзка абрынуліся. Паводле даных Маскоўскай біржы, на працягу двух гандлёвых дзён капіталізацыя «Роснефти» ўпала на 127 млрд руб. (каля 1,56 млрд $), а «Лукойла» — на 297 млрд руб. (прыблізна 3,66 млрд $). Іх акцыі знізіліся на 3,0% і 7,2% адпаведна. Маёмасны стан уладальнікаў каштоўных папер таксама скараціўся. Так, заснавальнік «Лукойла» Вагіт Алекпераў (валодае 28% акцый) страціў больш за мільярд долараў усяго за пару дзён. Усяго расійскі рынак страціў каля 424 млрд руб. ($5,2 млрд) капіталізацыі гэтых двух кампаній.

Акрамя прамых страт на біржы, у кампаній узраслі і аперацыйныя выдаткі. Пад абмежаванні трапілі не толькі галоўныя структуры «Роснефти» і «Лукойла», але і дзясяткі іх замежных даччыных кампаній. Гэта ўскладняе іх міжнародны гандаль. Замежныя партнёры і банкі асцерагаюцца праводзіць аперацыі з расійскімі кампаніямі з-за рызыкі другасных санкцый.

Нафта і газ традыцыйна складаюць аснову бюджэтных даходаў Расіі. Паводле разлікаў Reuters, нафтагазавыя даходы Расіі за трэці квартал 2025 года ўпалі на 21% у гадавым вымярэнні і забяспечваюць прыкладна чвэрць паступленняў у федэральны бюджэт. Расійская армія па-ранейшаму залежыць ад нафты як асноўнай крыніцы сродкаў. Яшчэ год таму бюджэтны план фармаваўся з разлікам на нафту па $70 за барэль і прадугледжваў паступовае змяншэнне ролі нафтавай рэнты (у межах бюджэтнага правіла доля даходаў ад нафты і газу мусіла знізіцца да 3,5% ВУП да 2028 г.). Аднак новыя санкцыі і атакі ўдарылі па гэтым плане.

Такім чынам, ЗША нанеслі санкцыйны ўдар, які будзе мець сур'ёзныя наступствы для Расіі. Гэтых наступстваў можна было б пазбегнуць, калі б Пуцін і яго асяроддзе пайшлі на спыненне агню, да чаго іх ужо амаль год падштурхоўвае адміністрацыя Трампа. Але Пуцін аказаўся вельмі несаступлівым і адхіліў любыя, нават найбольш выгадныя для яго, умовы амерыканцаў. Трамп прапаноўваў яму фактычнае замацаванне акупаваных тэрыторый Украіны, зняцце санкцый і сумесныя праекты ў сферы здабычы сыравіны, што павінна было стаць для Пуціна «прапановаю, ад якой нельга адмовіцца».

Але Пуцін адмовіўся. Ён проста не мысліць катэгорыямі «выгады» ці нават «эканомікі». Яго свет — гэта свет імперскай «вялічы», далучэння зямель, заваёўніцкіх войнаў і таго, што сам ён называе «суверэнітэтам». За якім на практыцы хаваецца бязмежная ўлада на постсавецкай прасторы, на якую ён і прэтэндуе.

Пётр Алешчук, доктар палітычных навук, прафесар КНУ імя Тараса Шаўчэнкі, спецыяльна для сайта Charter97.org