Вучоныя: Чорныя дзіркі могуць рухацца і «прачынацца»
- 16.10.2025, 15:38
Такога яшчэ не бачылі астраномы.
Астраномы ўпершыню выявілі падзею прыліўнага разбурэння, звязаную са звышмасіўнай чорнай дзіркай, якая не знаходзіцца ў цэнтры галактыкі. Гэта падзея прыліўнага разбурэння, што атрымала назву AT 2024tvd, стварыла яркае радыёвыпраменьванне з найхутчэйшай эвалюцыяй сярод усіх вядомых падзей, звязаных з разбурэннем зоркі чорнай дзіркай.
Даследаванне, апублікаванае ў часопісе The Astrophysical Journal Letters, паказвае, што велізарныя чорныя дзіркі могуць перамяшчацца і могуць аднаўляць актыўнасць пасля, здавалася б, перыяду бяздзейнасці, піша Phys (пераклад — «Фокус».
Вядома, што звышмасіўныя чорныя дзіркі размяшчаюцца ў цэнтрах галактык. Калі да іх набліжаецца зорка, гравітацыя чорнай дзіркі разрывае гэтую зорку на часткі і паступова паглынае. Гэта называецца падзеяй прыліўнага разбурэння, падчас якой адбываецца выкід рэчыва і выдзяляецца выпраменьванне, у тым ліку і ў радыёдыяпазоне. Чорныя дзіркі, якія не з’яўляюцца актыўнымі, то бок не паглынаюць вельмі шмат матэрыі, лічацца «спячымі».
Цяпер жа астраномы з дапамогай некалькіх самых магутных наземных радыётэлескопаў упершыню назіралі, як звышмасіўная чорная дзірка разрывае зорку на часткі ўдалечыні ад цэнтра галактыкі. Пры гэтым чорная дзірка выкідвала рэчыва і выпускала вельмі яркае радыёвыпраменьванне, якое эвалюцыянавала з надзвычайнай хуткасцю. Гэта адкрыццё ставіць пад сумнеў уяўленні пра тое, дзе знаходзяцца чорныя дзіркі і як яны паводзяць сябе.
Астраномы кажуць, што яны ніколі не бачылі такога яркага радыёвыпраменьвання ад чорнай дзіркі, якая разрывае зорку, ды яшчэ і ўдалечыні ад цэнтра галактыкі.
Даследаванне паказала, што падзея прыліўнага разбурэння адбылася на адлегласці прыблізна 2600 светлавых гадоў ад цэнтра галактыкі, у якой знаходзіцца чорная дзірка. Гэта сведчыць пра тое, што звышмасіўныя чорныя дзіркі могуць перамяшчацца.
Астраномы выявілі два асобныя патокі рэчыва і радыёвыпраменьвання з акалiц чорнай дзіркі, якія ўзніклі не адразу пасля разбурэння зоркі, а праз некалькі месяцаў. Гэта кажа пра тое, што чорныя дзіркі могуць «прачынацца» пасля перыядаў уяўнай бяздзейнасці.
Гэта адкрыццё мае важнае значэнне для разумення эвалюцыі галактык і паводзін чорных дзірак. Даследаванне паказвае, што ў галактыках могуць існаваць блукаючыя або зрушаныя звышмасіўныя чорныя дзіркі ўдалечыні ад іх цэнтраў. Паводле слоў вучоных, таксама даныя сведчаць, што працэсы, з дапамогай якіх чорныя дзіркі выкідваюць рэчыва, могуць быць больш складанымі, чым лічылася раней.
Нягледзячы на тое, што чорныя дзіркі з’яўляюцца паглынальнікамі матэрыі, яны «з’ядаюць» не ўсё, што трапляе ў гравітацыйнае поле чорнай дзіркі. Частка рэчыва выкідваецца ў космас з выдзяленнем выпраменьвання. То бок сама чорная дзірка не стварае выпраменьвання, гэта робіць толькі звязанае з ёй рэчыва па-за гарызонтам падзей чорнай дзіркі.