Дэмаграфія ў Беларусі — на дне
- 15.10.2025, 14:26
Рэкордная колькасць разводаў і мінімальная нараджальнасць.
Нараджальнасць у Беларусі ўпала да гістарычных мінімумаў, але ўнутры краіны, здаецца, гэта мала каго непакоіць. А калі каго і непакоіць, то выгляду ён не падае. Вось у міністра працы і сацыяльнай абароны Наталлі Паўлючэнкі — ні адзін мускул не здрыгануўся, калі яна распавядала пра тое, як змяняецца (да лепшага) воблік беларускай сям’і, піша planbmedia.io.
Суцэльны развод
Інтэрв’ю, вядома, святочнае, у гонар «тыдня бацькоўскай любові», што расцягнуўся паміж Днём маці і Днём бацькі. Але цалкам абыйсці праблемныя моманты — гэта трэба ўмець.
«Сёння ў Беларусі каля 2,6 мільёна сем’яў, амаль у кожнай другой растуць дзеці. А калі звярнуцца да апошніх даследаванняў нашых сацыёлагаў з НАН, праведзеных у лютым 2025 года, то мы ўбачым разючае адзінства: для 68,8 працэнта беларусаў найвышэйшая жыццёвая каштоўнасць — гэта дзеці, а для 65,1 працэнта — сама сям’я. Гэта ж пра многае сведчыць, праўда? Наша ўяўленне пра шчасце неадрыўна звязана з сям’ёй, у цэнтры якой заўсёды знаходзіцца дзіця», — кажа міністр.
Паўлючэнка парадавалася, што ў нас у зарэгістраваным шлюбе нараджаецца больш за 85% дзяцей. «Гэта адлюстраванне калектыўнай мудрасці, разумення, што трывалы саюз дае дзіцяці не толькі любоў, але і пачуццё абароненасці, тую самую «крэпасць»».
Але з трывалымі саюзамі яна, вядома, пагарэчылася. У 2024 годзе ў Беларусі зарэгістравалі 46 242 шлюбаў, на чвэрць менш, чым у апошнім «нармальным» годзе — 2019‑м. Пры гэтым колькасць разводаў нават вырасла, хай і на 1%, — да 34 866. Дык што «крэпасць» выходзіць вельмі хісткай.
«На маю думку, беларуская сям’я ўбірае найлепшае са сусветнага досведу, становіцца больш свядомай і сталай, але пры гэтым трывала захоўвае сваю галоўную, запаветную каштоўнасць — быць прыстанішчам душэўнага спакою, тым месцам, дзе цябе любяць і чакаюць не па неабходнасці, а па велінню сэрца. І задача, у тым ліку, дзяржавы — дапамагаць сем’ям быць мацнейшымі», — упэўненая пры гэтым міністр.
Нараджальнасць на мінімуме
З нараджэннем дзяцей усё выглядае яшчэ больш благасна — але толькі з вуснаў Паўлючэнкі.
«Нас радуе сапраўдны рэнесанс шматдзетнасці. За апошняе дзесяцігоддзе колькасць сем’яў, што выхоўваюць траіх і больш дзяцей, вырасла на ўражлівыя 70 працэнтаў. Сёння звыш 120 тысяч беларускіх сем’яў з’яўляюцца шматдзетнымі, і ў іх расце кожнае чацвёртае дзіця краіны», — запэўнівае яна.
А вось чайлд-фры як жыццёвы ідэал падзяляе менш за 1 працэнт насельніцтва, радуецца міністр. Хоць і адзначае, што ёсць яшчэ праблема вымушанай бяздзетнасці, з якой сутыкаюцца каля 14% пар.
«Цікава, што нават на фоне агульнага дэмаграфічнага спаду, уласцівага ўсёй Еўропе, у беларускім грамадстве захоўваюцца вельмі выразныя і аптымістычныя рэпрадуктыўныя ўстаноўкі. Для большасці нашых грамадзян ідэалам па-ранейшаму застаецца сям’я з двума-трыма дзецьмі. Гэта глыбокая ўнутраная патрэба ў працягненні роду, гэта натуральная радасць ад дзіцячага смеху ў доме і ёсць наша галоўная апора ў пабудове будучыні краіны», — радуецца міністр.
У чым аптымізм «рэпрадуктыўных установак» беларусаў — не надта зразумела. Узровень нараджальнасці ў Беларусі ў 2024‑м быў мінімальным ад пачатку назіранняў. І гэта — даныя, апублікаваныя Белстатам. Нараджальнасць сапраўды падае паўсюль вакол нас. Але нідзе яна не падае так хутка, як у Беларусі.
Мінулым годам у краіне нарадзілася 58 938 дзяцей. Гэта ў 1,5 раза менш за ўзровень 2019 года, калі Белстат апошні раз публікаваў афіцыйныя даныя. У 2015 годзе, калі нараджальнасць у сучаснай Беларусі дасягнула піку, за год нарадзілася 119 028 дзяцей.
Паказчык нараджальнасці ў Беларусі склаў 6,5 нараджэнняў на 1000 чалавек. У Літве летась на 1000 чалавек нарадзілася 7,7, у Польшчы — 6,7. Яшчэ больш спрыяльная сітуацыя ў Еўразійскім саюзе. У Казахстане ўзровень нараджальнасці летась — 18 на 1000 чалавек, у Арменіі — 11,2. І нават у Расіі, якая скардзіцца на катастрафічную дэмаграфічную сітуацыю, летась на 1000 чалавек нарадзілася больш за восем.
Цана ігнаравання
Таму параўнанне на карысць Беларусі магчыма толькі з ваюючай Украінай. У краіне, якая тры гады ваюе і з якой мільёны людзей збеглі, ратуючыся ад вайны, мінулым годам нарадзілася каля 6 нараджэнняў на 1000 чалавек. То бок, ледзь меней, чым у мірнай Беларусі.
Як мы ўжо пісалі, справа ў тым, што Украіна тры гады ваюе з вонкавым ворагам. Беларускія ўлады пяць гадоў ваююць супраць беларусаў. І не жадаюць чуць, чаго хочуць тыя, хто павінен ім нараджаць новых беларусаў. Цаной гэтага ўжо ў бліжэйшы час могуць стаць непапулярныя рашэнні, накшталт павышэння пенсійнага ўзросту для жанчын.
І спробы міністра расказаць, як у краіне створаны надзейны тыл для мам і тат, пра працоўныя гарантыі, гнуткія графікі і шчодрыя дапамогі, выглядаюць непераканаўча. Статыстыка суровая, і іншай не будзе, пакуль абмеркаванне праблем сям’і — гэта благасныя прамовы пра «прыстанішча душэўнага спакою».