Павал Лакійчук: Для Расіі рашэнне Турцыі стала сур'ёзным ударам
- 14.10.2025, 22:32
Капітан ВМС Украіны распавёў пра прычыны аварыі на падводнай лодцы «Наварасійск».
Аварія расійскай падводнай лодкі Б-261 «Наварасійск» ля берагоў Францыі стала чарговым ударам па рэпутацыі ваенна-марскіх сіл Расійскай Федэрацыі. Субмарына была вымушаная ўсплыць з-за ўцечкі паліва, што стварыла пагрозу выбуху на борце. Гэты інцыдэнт наглядна прадэманстраваў, наколькі ўразлівымі застаюцца нават найноўшыя караблі расійскага флоту.
Капітан ВМС Украіны I рангу, кіраўнік ваенных праграм Цэнтра глабалістыкі «Стратэгія XXI» Павал Лакійчук распавёў сайту Charter97.org, з чым звязана гэтая аварыя і з якімі праблемамі сутыкаецца расійскі падводны флот:
— Аварія на «Наварасійску» адбылася больш за тыдзень таму. Чаму лодка апынулася ля берагоў Францыі? Паводле наяўных звестак, яшчэ дзесяць дзён таму ў трумах пачалі выяўляць уцечкі мазуту — пашкоджаныя мазутныя цыстэрны. Экіпаж не змог самастойна ліквідаваць няспраўнасць. Да гэтага субмарына знаходзілася ў раёне Сірыі. Пасля ўсплыцця яе зафіксавалі назіральнікі, а затым яна накіравалася да выхаду з Міжземнага мора. Другі раз «Наварасійск» зафіксавалі ў раёне Гібралтара — зноў у аварыйным стане. На дадзены момант падлодка знаходзіцца ў Атлантыцы. Біскайскую затоку прайшла — і на тым дзякуй. Бо калі б затанула, экалагічная катастрофа была б непазбежнай. Гэта, вядома, не тыя танкеры, якія год таму патанулі пад Анапай, забрудзіўшы мора мазутам, але сітуацыя вельмі трывожная.
Чаму менавіта «Наварасійск» апынуўся ў цэнтры ўвагі? Гэта падводная лодка Чарнаморскага флоту. Яна выйшла на баявую службу ў раён Сірыі з Севастопаля яшчэ ў 2021 годзе. Тады расійскія падлодкі рэгулярна наносілі ўдары крылатымі ракетамі «Калібр» па сірыйскіх гарадах, як цяпер наносяць удары па тэрыторыі Украіны з акваторыі Цемескай бухты. Пасля пачатку паўнамаштабнай агрэсіі супраць Украіны Турцыя закрыла Чарнаморскія пралівы для ваенных караблёў ваюючых бакоў — Украіны і Расіі. Для Украіны гэта было меншай праблемай, паколькі паўнавартаснага флоту ў нас фактычна няма. Хаця некалькі ўкраінскіх тральшчыкаў пад нацыянальным сцягам і з украінскімі экіпажамі ўжо колькі гадоў служаць у складзе Брытанскага флоту — яны былі надзвычай патрэбныя.
Для Расіі ж рашэнне Турцыі стала сур'ёзным ударам. Да пачатку 2022 года ў Міжземным моры знаходзілася буйная расійская ваенна-марская групоўка, што рыхтавалася да вайны. Дэсантныя караблі Балтыйскага і Паўночнага флотаў раней увайшлі ў Чорнае мора, а ўдарныя сілы чакалі загаду. Крэсер «Масква» — найбуйнейшы з іх — быў патоплены. Усяго ў Расіі тры крэйсеры; два іншыя на той момант знаходзіліся ў Міжземным моры. Таму рашэнне Анкары стала для Крамля поўнай нечаканасцю.
Паўночны і Ціхаакіянскі флоты пасля вярнуліся на базы, а падлодка «Наварасійск» засталася ў Міжземным моры — дадому яе не ўпусцілі. З 2021 па 2025 год яна фактычна знаходзілася там без паўнавартаснага рамонту. Пастаянная эксплуатацыя не паляпшае стан тэхнікі, як і фізічны стан экіпажа. Гэта ўжо не першы інцыдэнт з «Наварасійскам»: раней няспраўнасці ўдавалася выпраўляць на месцы, цяпер жа лодку накіроўваюць на завод.
Існуюць дзве версіі далейшых дзеянняў. Паводле першай, субмарына накіруецца на поўнач, хаця ў аварыйным стане яе наўрад ці прапусцяць праз Балтыйскія пралівы. Другі варыянт — вяртанне на Неўскі суднабудаўнічы завод у Санкт-Пецярбургу, дзе лодка была пабудавана. Найбольш верагодна, менавіта туды яна і накіроўваецца, калі, вядома, не пацерпіць крушэнне па дарозе.
— Ці можна чакаць новых аварый і інцыдэнтаў у расійскім флоце, улічваючы стан караблёў, кадравы дэфіцыт і якасць тэхнічнага абслугоўвання?
— Безумоўна, асабліва на Чарнаморскім флоце, дзе верагоднасць «аварый» надзвычай высокая. Што да іншых флотаў — многае залежыць ад канкрэтных праектаў. Старых караблёў у Расіі шмат, пра іх нават няма сэнсу гаварыць. На Чарнаморскім флоце застаўся толькі адзін баяздольны буйны карабель — «Ладны» або «Пытлівы» (адзін з караблёў праекта 1135). Яны ўжо не выходзяць у мора і не ўдзельнічаюць у вайне, выконваючы хутчэй дэманстрацыйныя функцыі.
З баявых адзінак варта адзначыць фрэгаты праекта 11356, пабудаваныя пасля 2015 года, і карветы тыпу «Буян» — больш сучасныя караблі. Падводныя лодкі праекта 636 таксама адносна новыя, але і ў іх ёсць шэраг сур'ёзных праблем. Перш за ўсё гэта датычыць надводных караблёў з газатурбіннымі ўстаноўкамі расійскай вытворчасці — яны надзвычай ненадзейныя і тэхналагічна «сырыя».
Меншыя караблі тыпу «Буян» абсталёўваюцца дызельнымі энергетычнымі ўстаноўкамі, якія першапачаткова праектаваліся пад нямецкія рухавікі. Пасля ўвядзення санкцый у 2014 годзе пастаўкі спыніліся, Расія паспрабавала наладзіць уласную вытворчасць, але айчынныя дызелі аказаліся нізкай якасці. У выніку парадокс: чым навейшы карабель, тым ён менш надзейны ў энергетычным плане.
Другая сур'ёзная праблема — радыёэлектронная сумяшчальнасць. Розныя радыялокацыйныя, навігацыйныя і сувязныя комплексы не павінны ствараць перашкоды адзін аднаму, аднак у Расіі гэты працэс не адладжаны. Гэта прыводзіць да непрадказальных наступстваў — ад страты кіравальнасці да несанкцыянаванага прымянення зброі.
Яшчэ адна сур'ёзная праблема — недастатковая падрыхтоўка экіпажаў. У 2023 годзе з вялікага супрацьпадводнага карабля «Адмірал Вінаградаў» частку экіпажа знялі і накіравалі ў 155-ю брыгаду марской пяхоты, дзе сфармавалі цэлы батальён. Фактычна марская пяхота там камплектуецца за кошт маракоў. Гэта трэцяя сістэмная праблема расійскага флоту.
— Як вы ацэньваеце цяперашнюю баяздольнасць Чарнаморскага флоту РФ пасля удараў Узброеных сіл Украіны — якія тыпы караблёў і баз усё яшчэ ўяўляюць пагрозу, а што ўжо фактычна выведзена з ладу?
— Калі казаць пра баявыя магчымасці, то на пачатку вайны з Украінай перад Чарнаморскім флотам стаялі чатыры асноўныя задачы.
Першая — блакада ўкраінскага ўзбярэжжа Чорнага мора. Другая — правядзенне дэсантных аперацый. Трэцяя — падтрымка сухапутных войскаў на прыморскім напрамку, уключаючы артылерыйскае і лагістычнае забеспячэнне. Чацвёртая — удзел у ракетных ударах па тэрыторыі Украіны.
На дадзены момант тры з чатырох гэтых задач Чарнаморскі флот выконваць ужо не здольны. Адзінае, што ён яшчэ можа рабіць, — наносіць ракетныя ўдары. Паводле маіх ацэнак, яго баявыя магчымасці скараціліся прыкладна на 75%. Можна сказаць прасцей: з чатырох задач флот здольны выконваць толькі адну.