Мір — самы палітычны тэрмін, які толькі можна прыдумаць

• Тобін Гаршоў
• 13.10.2025, 16:05

Чаму Трамп застаўся без Нобелеўскай прэміі.

Нобелеўская прэмія міру заўсёды была палітычнай, сцвярджае аглядальнік Тобін Гаршоў у калонцы для Bloomberg, прыгадваючы некаторыя прыклады такога кшталту. Ён не ўпэўнены, ці зможа Дональд Трамп атрымаць гэтую ўзнагароду з другой спробы, нягледзячы на ўсе яго міратворчыя намаганні.

Ці з'яўляецца Нобелеўская прэмія міру палітычнай? Ха — вядома, так! «Мір» — адзін з найбольш палітычных тэрмінаў, якія толькі можна прыдумаць (ну так, пасля «палітыкі», але вы разумееце, пра што я). І Нарвежскі Нобелеўскі камітэт за гэтыя гады выдаў некалькі сапраўдных жамчужын.

Некаторыя з іх, на шчасце, былі амаль забытыя, у тым ліку міністр вайны ЗША Эліху Рут у 1912 годзе за «арганізацыю спраў на Кубе і Філіпінах пасля іспанска-амерыканскай вайны», што ў значнай ступені было жорсткім падаўленнем рухаў за незалежнасць у неімперскай імперыі Амерыкі. Далей быў Арысцід Брыян, 11-разы прэм’ер-міністр Францыі, са-лаўрэат 1926 года і натхняльнік Лакарнскіх дагавораў, якія саступаюць толькі Мюнхенскай дамове 1938 года ў аналах дыпламатычнай дурноты, што прывяла да Другой сусветнай вайны. Працягнем гэтую галерэю ліхадзеяў, памагатых, саўдзельнікаў і злодзеяў: генеральны сакратар ААН і натхняльнік праграмы «нафта ў абмен на палацы» Кофі Анан; лідар Арганізацыі вызвалення Палестыны і таемны мільярдэр Ясір Арафат; пазбаўленая звання Пасла сумлення Amnesty International Аўн Сан Су Чжы з М’янмы; абвінавачаны ў этнічных чыстках Абій Ахмед Алі з Эфіопіі. І нават не пачынайце размову пра Генры Кісінджэра — гэтую бойку я пакідаю Нілу Фергюсану.

Напэўна, найгорш было тое, што ў 1948 годзе камітэт не змог знайсці «ніводнага жывога чалавека», вартага гэтай гонару, што прывяло да даволі адназначнай высновы: Махатма Гандзі быў меркаваным лаўрэатам, але камісія трымалася нейкага дурнога правіла, якое забараняла пасмяротныя ўзнагароды. Потым у 2009 годзе быў Барак Абама: ён, магчыма, быў добрым прэзідэнтам, але многія крытыкі лічылі, што ён атрымаў прэмію проста таму, што ён не быў Джорджам Бушам. Цяжка прыдумаць нешта больш палітычнае за гэта.

Палітыка перадусім? Гэта практычна традыцыя Нобелеўскай прэміі. Скажыце шчыра: вы, хтосьці з вашых знаёмых або нават дырэктар па камунікацыях Белага дома Стывен Чунг сапраўды верылі, што прэзідэнт Дональд Трамп атрымае гэтую ўзнагароду? Вядома, не. Усе намаганні прыхільнікаў MAGA — тое, што Андрэас Клут называе «нахабным і глабальным лабіраваннем, прыцягненнем саюзнікаў і прыхільнікаў у краіне і за мяжой для вылучэння і падтрымкі яго кандыдатуры» — былі скіраваныя на адну мэту: даць прыхільнікам Трампа яшчэ адну нагоду выступіць супраць глабалістаў, банкаўскіх магнатаў або каго заўгодна.

Справа ў тым, што сёлета камітэт даволі ўдала згуляў у палітыку.

«Заслужаная Нобелеўская прэмія міру, прысуджаная лідарцы венесуэльскай апазіцыі Марыі Карыне Мачада, нясе і магутны маральны пасыл, і заклік да дзеяння», — піша Хуан Пабла Спінэта. «Але гэтая ўзнагарода — нешта большае, чым даніна павагі… Нобелеўская прэмія Мачада можа змяніць дынаміку ў рэгіёне, адкрыўшы вочы тым, хто дагэтуль адмаўляецца бачыць трагедыю Венесуэлы такой, якой яна ёсць: найбуйнейшай палітычнай катастрофай нашага пакалення ў Заходнім паўшар’і».

Мачада сама даволі ўдала, а можа, і цынічна, згуляла ў палітыку — прыняла званок ад прэзідэнта ЗША і пахваліла яго за «рашучую падтрымку нашай справы». Магчыма, дзяржсакратар Марк Рубіа вызначыцца, ён за або супраць.

Для Трампа застаецца наступны год, і Андрэас накіраваў для прэзідэнта шлях да атрымання прэміі: «Калі вам удасца замірзіць Газу, то гэта будзе таму, што вы нарэшце аказалі сапраўдны ціск не толькі на ХАМАС, але і на ізраільскага прэм’ера Біньяміна Нетаньяху. Паспрабуйце прымяніць гэты падыход да Уладзіміра Пуціна ў Расіі. Акрамя таго, будзьце ласкавейшыя са сваімі саюзнікамі, бо яны вам спатрэбяцца для стрымлівання Масквы, Пекіна і Пхеньяна, а стрымліванне спрыяе міру».

На думку Нобелеўскага камітэта, Мачада спалучае ў сабе многае: з’яўляецца выбітным прыкладам грамадзянскай адвагі, аб’яднаўчай фігурай у палітычнай апазіцыі, жанчынай, якая непахісна адстойвае мірны пераход да дэмакратыі. Менш вядомы факт, што яна — першая грамадзянка і жыхарка Венесуэлы, удастоеная Нобелеўскай прэміі, прычым менавіта прэміі міру.

Насамрэч, гэта быў годны фінал тыдня, поўнага значных падзей. А самая важная, але і самая няпэўная падзея тыдня — «падпісанае» перамір’е паміж Ізраілем і ХАМАСам, якое Трамп называе «ГІСТАРЫЧНЫМ і БЕСПРЭЦЭДЭНТНЫМ». Марк Чемпіён не ўпэўнены, што гэтая здзелка стане прарывам. «Ці ўбачым мы цяпер аднаўленне Газы пад кіраўніцтвам арабскіх міжнародных сіл, калі і ХАМАС, і ізраільскія сілы абароны знікнуць у ночы? Нават блізка не», — піша Марк. «Той факт, што ў заявах, якія абвяшчаюць пра здзелку, нічога не сказана пра раззбраенне ХАМАС або поўны вывад ізраільскіх сіл абароны, не надае ўпэўненасці».

Тым не менш Марк аддае належнае чалавеку ў Белым доме: «Без моцнага ціску Трампа на Біньяміна Нетаньяху прэм’ер-міністр Ізраіля не пагадзіўся б ні на адзін з этапаў плана, які па сутнасці адмяняе папярэднюю згоду адміністрацыі ЗША з акупацыяй Газы і фактычнай этнічнай чысткай. Нетаньяху таксама не папрасіў бы прабачэння перад Катарам за бамбардзіроўкі, без чаго Доха і Анкара не дапамаглі б заключыць здзелку».

Малайчына, спадар прэзідэнт, але ці хопіць гэтага, каб выйграць Нобелеўскую прэмію ў 2026 годзе?

Тобін Гаршоў, Bloomberg