Як абвал грузаперавозак у Расіі можа ўдарыць па Беларусі
- 13.10.2025, 6:00
Ёсць прамыя рызыкі.
У Расіі разгараецца крызіс на рынку аўтаперавозак. З-за высокага кошту рэсурсаў, падзення ставак і падзення попыту тысячы кампаній ужо не спраўляюцца з фінансавай нагрузкай. Калі ў першым квартале 2025 года з рынку сышла кожная пятая транспартная фірма, то да канца года можа закрыцца яшчэ да 15% перавозчыкаў, піша сайт («Беларусы і рынак» https://belmarket.by/news/fbb468d0-ad36-48a9-8fd3-e0e723fb3837).
Крызіс пры росце аб'ёмаў
Паводле даследавання M.A.Research і лагістычнай кампаніі ПЭК, за першыя шэсць месяцаў 2025 года выручка галіны ў Расіі ўпала на 5%, хоць аб'ём перавозак у фізічным вымярэнні вырас на 3,5%. Гэта азначае, што транспарт працуе больш, але зарабляе менш.
Аналітыкі прагназуюць, што па выніках года выручка ўзрасце толькі на 1% — да 2,63 трлн рублёў, тады як у 2024 годзе рост складаў 13%. На фоне інфляцыі і росту выдаткаў такі «рост» фактычна азначае стагнацыю.
Чаму ламаецца рынак
Галоўная прычына крызісу — дысбаланс паміж ростам выдаткаў і падзеннем тарыфаў. Кошт паліва і абслугоўвання аўтапарку вырас, а стаўкі на перавозку — наадварот, знізіліся з-за лішку транспарту і скарачэння замоваў.
Ключавая стаўка Цэнтрабанка застаецца высокай, а значыць, лізінг і крэдыты становяцца непасільнымі для многіх перавозчыкаў. Паводле галіновых аглядаў, каля 30% кампаній ужо працуюць з адмоўнай рэнтабельнасцю, яшчэ 28% — адчуваюць разрывы ліквіднасці.
Да гэтага дадаюцца:
— недахоп замоваў на ўнутраных маршрутах;
— санкцыйныя абмежаванні, з-за якіх даражэюць запасныя часткі і тэхніка;
— рост запазычанасцяў кліентаў, асабліва ў будаўніцтве і рытэйле.
Хто выжыве?
Буйныя федэральныя перавозчыкі з уласнымі складамі і лічбавымі сэрвісамі перажывуць спад. Сярэднія і малыя фірмы, што працуюць па класічнай мадэлі «вадзіцель-грузавік-кліент», пакідаюць рынак першымі.
У 2025 годзе галіна, па сутнасці, праходзіць натуральную чыстку: слабыя гульцы выбываюць, а рынак канцэнтруецца вакол некалькіх буйных сеткавых кампаній.
Эфект для Беларусі
Беларусь традыцыйна завязаная на расійскі рынак грузаперавозак — як у экспарце, так і ў імпарце. Наступствы крызісу ў РФ для беларускай эканомікі могуць праявіцца па некалькіх напрамках.
Рост выдаткаў на дастаўку
Скарачэнне колькасці расійскіх перавозчыкаў прывядзе да дэфіцыту машын на ключавых маршрутах. Гэта асабліва адчувальна для беларускіх кампаній, якія адпраўляюць грузы ўглыб Расіі — да Сібіры і Паволжжа. Тарыфы на гэтых напрамках могуць вырасці на 10–15%.
Скарачэнне аб'ёмаў транзіту праз Беларусь
Калі расійскія перавозчыкі будуць скарачаць геаграфію перавозак, частка транзітных маршрутаў, што праходзяць праз Беларусь, можа прасесці. Гэта ўдарыць па ўнутраным лагістычным сектары — складах, сэрвісах, мытных брокерах.
Новыя магчымасці для беларускіх кампаній
З іншага боку, вызваленне нішы на расійскім рынку стварае акно для экспансіі беларускіх перавозчыкаў. Кампаніі, здольныя працаваць з расійскімі кліентамі па безнаяўным разліку і якія маюць тэхніку паводле стандартаў ЕАЭС, змогуць заняць частку маршрутаў, асабліва ў заходніх рэгіёнах Расіі.
Пагроза для сумесных праектаў
Шмат якія беларускія перавозчыкі працуюць праз расійскія даччыныя кампаніі. Іх закрыццё з-за даўгоў можа ўдарыць па ўсім ланцужку, уключаючы лізінг, страхоўку і падатковыя адносіны.
Рызыкі для экспарту і імпарту
Затрымкі паставак з Расіі могуць ускладніць працу прадпрыемстваў, якія залежаць ад расійскіх кампанентаў, паліва і абсталявання. Гэта ўжо адчуваецца ў будаўніцтве і гандлі.
Чаго чакаць у 2026 годзе
Эксперты M.A.Research лічаць, што сітуацыя стабілізуецца не раней за сярэдзіну 2026 года. Стаўкі на перавозку пачнуць аднаўляцца толькі пасля масавага сыходу слабых гульцоў.
Для Беларусі найбліжэйшы год будзе часам адаптацыі: буйныя фірмы пачнуць інтэгравацца ў расійскія лагістычныя ланцужкі, а частка перавозчыкаў — пераарыентавацца на маршруты ў Польшчу, Літву і краіны ЕС, дзе попыт на транспарт расце.
Для Беларусі гэта адначасова выклік і шанец. З аднаго боку — рызыкі для экспарту і ланцужкоў паставак, з другога — магчымасць заняць частку расійскай нішы і ўзмацніць уласныя лагістычныя магутнасці. Усё будзе залежаць ад таго, наколькі хутка беларускі бізнес зможа перабудавацца пад новую рэальнасць.