Пуцін дрэсіруе Расію, як гаспадар хатняга гадаванца

• Сяргей Шэлін
• 11.10.2025, 18:47

Яму не шкада ні салдат, ні краіны.

Абгрунтавана гэта ці не, але кіраўнік РФ верыць, што трымае рычагі моцна ў руках. Ён дрэсіруе Расію, як гаспадар хатняга гадаванца, падбірае для яе эканомікі рэжым аптымальнай эксплуатацыі і упіваецца кароткімі адносінамі з Трампам.

Унутраны свет Пуціна — сюжэт банальны і неаднаразова распрацаваны. Але пакуль Пуцін кіруе, ён не можа сам сабой вычарпацца.

Гэта не ў яго на розуме

Восенню 2025-га яго вайна супраць Украіны заходзіць у тупік. Адносіны з амерыканскай адміністрацыяй таксама. І расійская эканоміка адчувае сябе горш, чым за апошнія тры гады. Ці змяняе гэта логіку пачуццяў і думак, а значыць, і рашэнняў Пуціна?

Пуціну апошніх тыдняў, мабыць, даводзіцца адказваць на пытанні свайго занепакоенага атачэння, ці збіраецца ён заканчваць вайну і калі так, то як. А таксама тлумачыць падданым тое, што адбываецца, зыходзячы з таго, што 250 тысяч з іх ужо палеглі. І разважаць, што надзеі пасябраваць з ЗША не спраўдзіліся. І, нарэшце, балюча думаць, як звесці гаспадарчыя канцы з канцамі.

Усе гэтыя клопаты і насамрэч напоўнілі б галаву Пуціна, калі б ён быў кіраўніком звычайнага тыпу, хай нават аўтакратам. Але нічога падобнага ў яго цяпер на розуме няма.

Гэта ясна відаць з усіх яго заяў апошніх дзён і тыдняў, сярод якіх два найдоўжэйшых устаноўчых выступленні на Х «Усходнім эканамічным форуме» і на XXII сочынскім пасяджэнні «дыскусійнага клуба „Валдай“», а таксама разнастайныя віншаванні вайскоўцам, спічы перад «педагогамі і настаўнікамі ўдзельнікаў спецыяльнай ваеннай аперацыі» і рытуальныя публічныя гутаркі з сынамі сяброў, што займаюць высокія пасады.

Усе гэтыя ліянні зліваюцца ў аднастайны плынь пуцінскай свядомасці, унікаючы ў якую, можна зразумець логіку не толькі яго страсцей, але і найбліжэйшых рашэнняў. Проста пройдземся па пытаннях, што тут былі пастаўлены.

Ён не прызвычаіўся іх шкадаваць

Пачнём з народа. У якой ступені Пуцін тлумачыцца з ім з нагоды панесеных страт? Ну, вядома, у ніякай. У яго шматлікіх «ваенных» разважаннях апошніх дзён расійскія страты не ўзгадваюцца ні разу. Толькі, са злорадствам, украінскія:

У нас хлопцы самі прыходзяць, запісваюцца ў армію, яны ж, па сутнасці, добраахвотнікі. Мы ж не праводзім ніякай масавай, тым больш прымусовай мабілізацыі, як робіць кіеўскі рэжым. Гэта ж не я прыдумаў, паверце, гэта аб’ектыўныя даныя, і заходнікі гэта пацвярджаюць: з студзеня па жнівень — 150 тысяч дэзерціраў [у ЗСУ]. А чаму? Людзей схапілі на вуліцы — яны і ўцякаюць, і правільна робяць. Я і заклікаю іх уцякаць… А армія-то, насамрэч армія простая, рабоча-сялянская там, ва Украіне. Эліта ж не ваюе, яны толькі пасылаюць на забой сваіх грамадзян — і ўсё.

Пуцін, напэўна, упэўнены, што яго аўдыторыя не спытае ў яго, ці ваюе расійская «эліта», і колькі яшчэ часу ён будзе «пасылаць на забой» сваіх, расійскіх «рабочых і сялян». Інакш ён проста не стаў бы прыцягваць увагу да гэтых слізкіх тэм.

Расійскія вайскоўцы ў яго ўяўленні калі і гінуць, дык яму іх не шкада. Бо яны дэманструюць нязменную вернасць Прысязе і доўгу, высокую вымуштроўку і стойкасць, у тым ліку ў ходзе спецыяльнай ваеннай аперацыі… Асабовы склад самааддана абараняе нацыянальныя інтарэсы… незалежнасць Айчыны… у год 80-годдзя Вялікай Перамогі…

Адшукаў у падданым і салдата, і гадаванца

Але ніяк не скажаш, што Пуцін не любіць расійскі народ. Па-свойму ён добра да яго ставіцца і імкнецца яго ўдасканаліць. Напрыклад, прыдумаў, як ажаніць яго шматплеменнасць з рускім дзяржаўным нацыяналізмам:

У дакуменце, які сведчыў асобу падданага Расійскай імперыі, не было графы «нацыянальнасць»… А што там было? «Веравызнанне». Была агульная каштоўнасць, рэлігійная каштоўнасць — прыналежнасць да ўсходняга хрысціянства, да праваслаўя… Таму і сёння для нас не важна: чалавек з усходу, з захаду, з поўдня, з поўначы. Калі ён падзяляе нашы каштоўнасці — ён наш чалавек!.. Калі я кажу «рускія», я маю на ўвазе не людзей чыста этнічна рускіх у пашпарце — і нашы хлопцы гэта падхапілі, прычым падхапілі людзі розных веравызнанняў і розных нацыянальнасцяў. Усе з гонарам кажуць: «Я рускі салдат».

Быць паслухмяным «рускім салдатам», калі не на фронце, дык у думках, — гэта, паводле Пуціна, і ёсць тая галоўная «традыцыйная каштоўнасць», што робіць чалавека яго падданым:

Сіла Расіі — у яе самабытнай, суверэннай сістэме адукацыі. Яшчэ ў часы Вялікай Айчыннай вайны наш праціўнік са шкадаваннем казаў, што перамога была здабытая нашымі настаўнікамі, але можна сказаць, яшчэ і духоўным выхаваннем, нашымі духоўнымі настаўнікамі, а ў школе кавалася перамога… У гэтым якраз і заключаецца асаблівае прызначэнне школы: яна робіць асобных фізічных асоб народам, то-бок той супольнасцю людзей, згуртаваных адзінствам духоўных каштоўнасцяў, традыцый, культуры, мовы, гісторыі, неразрыўна звязаных паміж сабой агульнымі інтарэсамі і агульнай будучыняй — адзіным расійскім народам…

У пуцінскім шматслоўі няма і не можа быць згадванняў, што ён слуга Расіі і яе народа і абавязаны трымаць перад імі адказ. Кіраўнік успрымае Расію як свайго хатняга гадаванца. І ён добра да яе ставіцца: карміць яе, дрэсіруе і радуецца трукам, якім яна навучылася. Дыстанцыя паміж Пуціным і яго народам такая вялікая, што ён проста не чакае ад яго пярэчанняў ні з якой прычыны.

Не адчувае ціску

І ад сваёй «эліты» ён таксама не чакае пярэчанняў. Таму яна ўвогуле не прысутнічае ў яго разважаннях. Яна не акцёр. У гэтага нібыта вышэйшага класа няма ані ўласных мэтаў, ані ўласнай волі, ані ўласных пераваг.

Натоўп тэхнакратаў і мільярдэраў, што згруваціўся вакол Пуціна і патрабуе спыніць вайну, існуе толькі ў ўяўленні ўсё радзеючай часткі каментатараў. Калі б яму сапраўды даводзілася выслухоўваць такога кшталту настойванні або хаця б просьбы, гэта абавязкова адбілася б у яго публічнай рыторыцы, хай нават і не наўпрост.

Ён прыдумляў бы нейкія новыя абставіны, якія менавіта цяпер перашкаджаюць заключыць мір, або, наадварот, тлумачыў бы, наколькі блізкая перамога. Але ні таго, ні другога ў яго прамовах няма.

Пра прычыны вайны ён цяпер паўтарае тыя ж байкі, што і ўсе гэтыя чатыры гады, пра перспектывы міру не кажа нічога, а пра крывавыя і малаэфектыўныя баі на фронце разважае з халаднакроўем энтамолага, які назірае за сутычкамі насякомых, — старанна і шматслоўна пералічвае ўкраінскія гарадкі, у якія расійскія войскі «зайшлі», у якіх «ідзяць баявыя дзеянні» або ў якіх «групіроўка войск дзве трэці горада забрала» і г. д.

Пуцін не адчувае ніякага ціску з боку свайго асяроддзя. У тым ліку і наконт эканамічнай палітыкі, хоць якраз цяпер у яе даводзіцца ўносіць буйныя папраўкі. Але гэтыя папраўкі — відавочна яго ўласны выбар. Інакш ён перакладаў бы адказнасць на падначаленых і не разважаў бы так апякунча, як цяпер:

Трэба і далей умацоўваць макраэканамічную стабільнасць і зніжаць інфляцыю… У нас за апошнія два гады былі… тэмпы эканамічнага росту значна вышэйшыя за сусветныя значэнні. Але яшчэ ў канцы мінулага года мы сказалі: «Так, дзеля таго каб перамагчы інфляцыю, мы павінны ахвяраваць такімі рэкорднымі тэмпамі росту». І Цэнтральны банк нам прыпадняў ключавую стаўку… Спадзяюся, гэта не перазамарозіць эканоміку. Але мы… ахвяруем гэтымі тэмпамі росту дзеля аднаўлення макраэканамічных паказчыкаў…

У адрозненне ад народа, расійская народная гаспадарка ў вачах Пуціна — гэта не сабачка, а, хутчэй, аўтамашына. Каб ездзіць на ёй найлепшым чынам, трэба час ад часу яе рамантаваць і нават змяняць рэжым яе эксплуатацыі. А сумненняў у тым, ці можна будзе на ёй ездзіць і далей, у Пуціна, зноў жа, няма.

Таму парукай яго новыя кадры, біялагічна паходзячыя ад старых. На рытуальнай сустрэчы з аграрна-прамысловым віцэ-прэм’ерам Патрушавым-малодшым вождзь нават стрымаў сваю фірмовую гаварклівасць і пагрузіўся ў выслухоўванне бравурных разглагольванняў суразмоўцы, толькі час ад часу перапыняючы яго мудрымі рэплікамі («Мясныя паўфабрыкаты амаль у два разы выраслі, так?») і атрымліваючы запраграмаваныя адказы.

Любоў зла

І нарэшце, знешнія справы. Да звыклых у вуснах Пуціна дэкламацый пра «канцэрт» імперскіх дзяржаў у духу XIX стагоддзя, як пра ідэальнае для яго сусветаўладкаванне, і да вымучаных паклонаў у бок кіраўнікоў Кітая і Індыі за апошнія тыдні дабавіліся яшчэ дзве пастаянныя тэмы.

Па-першае, выказаная ў пляжных жартачках варожасць да кіраўнікоў Еўропы з-за іх абяцанняў перавзброіць свае арміі.

Па-другое, патокам ліюцца выказванні персанальнай прыхільнасці да Трампа.

Навязлівасць і шматлікасць гэтых кампліментаў выглядае нелагічна на тле відавочна пагаршаючыхся адносін РФ з ЗША і пры адсутнасці з боку Пуціна хоць якіх-небудзь палітычных крокаў насустрач амерыканскай дзяржаве. Магчыма, гэта нейкая тонкая гульня. Але не выключу, што справа прасцей.

Пэрсона Трампа можа быць настолькі сімпатычная Пуціну, што разлад двух дзяржаў ён на яго асобу ўвогуле не пераносіць. У тым маленькім свеце, у якім жыве абсалютны кіраўнік РФ, ён цалкам можа даць волю сваёй сугуба асабістай прыхільнасці і практыкаваць яе незалежна ад міждзяржаўных разладаў.

Менавіта ў гэтым маленькім свеце прымаюцца рашэнні. Пуціну ў ім утульна, ён адчувае сябе ў коле вершыцеляў сусветных лёсаў, і па стане на сёння нічога не замінае яму верыць, што ў падвядомай дзяржаве ўсё пад кантролем, што расійскія нізы і вярхі выканаюць любы яго загад і што ніякай адказнасці перад імі ён не нясе.

Таму ў перспектыве бліжэйшых месяцаў рашэнне пра спыненне вайны можа быць прынята толькі з асабістага выбару Пуціна. Ціснуць на яго звонку цяпер няма каму і няма чым. Вайсковыя і гаспадарчыя цяжкасці відавочныя, але яны яго ані не крануць, і ён яшчэ доўга можа іх ігнараваць.

Гэта значыць, што надзеі на канец вайны адсоўваюцца як найменш на наступны год.

Сяргей Шэлін, The Moscow Times